YAZIM (İMLA) KURALLARI
BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI:
1 – Cümleler ( Tümceler ) büyük harfle başlar ancak cümle rakamlarla veya işaretlerle başlıyorsa ilk sözcük küçük harfle başlar.
2 – Kısaltmaları oluştururken kurum, kuruluş adlarında her sözcüğün ilk harfi büyük yazılır.
3 – Şiir dizeleri büyük harfle başlar.
4 – Özel isimler büyük harfle başlar, özel isim birden çok sözcükten oluşuyorsa her sözcük büyük harfle başlar.
5 – Günü belli tarihlerin yazımında gün ve ay adları büyük harfle başlar.Belli bir tarihi belirtmeyen gün ve ay adları küçük harfle başlar.
25 Ocak Cuma günü görmüştüm onu.
30 Temmuz 1998`de görüşürüz.
Önümüzdeki cuma dersimiz var.
6 – Yer bildiren sözcükler özel yer adından önce gelerek bölgenin adını oluşturuyorsa büyük harfle başlar. Arkasında kullanılıyorsa küçük harfle başlar.
Kuzey Asya karıştı.
Asya’nın kuzeyi karıştı.
Not: Yön adları ad aktarması yapılarak kullanılıyorsa büyük harfle başlatılır.
Bizim işimize Batı karışamaz.
7 – Yön sözcükleri bir toplumu veya medeniyeti karşılıyorsa büyük harfle başlar. Tek başına yön bildiriyorsa küçük harfle başlar.
8 – Unvan sözcükleri özel adları niteliyorsa büyük harfe başlar.
Kelleci Ramazan Paşa
Doktor Ahmet
Gazi Osman Paşa
9 – Unvan sözcüğü tek başına özel adın yerini tutuyorsa büyük harfle başlar, mecazi anlamda kullanılmışsa küçük harfle başlar.
10 – Gezegen ve yıldız adları terim anlamıyla kullanılmışsa büyük harfle başlar, mecazi anlamda kullanılmışsa küçük harfle başlar.
Öğretmenimiz “Ay Dünyanın uydusudur” dedi.
Etrafına güneş gibi doğdu.
11 – Mektuptaki hitap ifadeleri büyük harfle başlar.
12 – Kitaplarda, dergilerde bölümler, başlıklar büyük harfle başlar.
Enflasyon Tırmanıyor
Bu başlıklar arasındaki bağlaçlar küçük harfle yazılır. Bütün harfler büyük yazılırsa bağlaç da büyük yazır.
Hukuk ve Edebiyat
HUKUK VE EDEBİYAT
HUKUK ve EDEBİYAT ( yanlış kullanılmıştır )
13 – Bir tür adıyla özel adın bir araya gelmesiyle oluşan yer adlarında hem özel ad hem de tür adı büyük harfle başlatılır.
Sakarya Irmağı
Erzincan Ovası
Ağrı Dağı
Van Gölü
Bu özel adlarla tür adı yeni bir özel ad oluşturmuyorsa tür adı küçük harfle başlatılır.
Amasya elması
Cimin üzümü
BİLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI:
1 – Ses, tür veya anlam değişmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır. Terim niteliği kazanmış bileşik sözcükler bitişik yazılır. Bu özellikleri taşımadığı halde bitişik yazılan sözcükler de vardır.
Nasıl hanımeli tutkal toplumbilim
Niçin devetabanı çekyat ruhbilim
Kaynana kaynanadili vurdumduymaz açıölçer
Kahvaltı karnıyarık imambayıldı kenarortay
gecekondu
2 – Belgisizlik bildiren bileşik sözcükler bitişik yazılır. Bazı sözcükler belgisizlik bildirdiği halde ayrı yazılır.
Hiçbir şey herhangi bir şey her şey
Birçok her biri herkes
Birkaç hiçbiri her zaman
Hiç kimse hiçbir kimse
3 – Bugün sözcüğü sadece zaman dilimi anlamı verdiğinde bitişik yazılır. Ancak belli bir günü karşılıyorsa ayrı yazılır.
Bugün hava çok sıcak.
4 – Birtakım sözcüğü belgisizlik bildirdiğinde bitişik yazılır. Takım sayısını veriyorsa ayrı yazılır.
Bir takım elbise alacak.
Birtakım olaylarda adı geçiyor.
5 – İki ya da daha çok sözcükten oluşmuş yerleşim, merkez adları bitişik yazılır.
Gaziantep
Şanlıurfa
Çukurova
6 – Yeterlilik, tezlik, sürerlilik, yaklaşma bildiren fiiller bitişik yazılır.
Yazabilmek
Kavrayıvermek
Olagelmek
Düşeyazmak
7 – Etmek, eylemek, olmak yardımcı fiilleriyle 0oluşan sözcükler bazen ayrı bazen bitişik yazılır.
Hissetmek
Zannetmek
Hapsolmak
Tehdit etmek
Naz etmek
8 – Pekiştirmeli sıfatlar her zaman bitişik yazılır.
Bembeyaz
Sapsarı
Kupkuru
Yemyeşil
Upuzun
“DE” BAĞLACIMIN YAZIMI:
“de” bağlaç ise veya “dahi” anlamında kullanılıyorsa ayrı yazılır. İsim hal eki durumundaysa ve sıfat yapım eki ise bitişik azılır.
Masa da var sandalye de …
Bağlaç bağlaç
Beni dövmesin de kızması önemli değil. Bağlaç
Bu binada oturuyoruz. - de durum eki
okulun en gözde öğrencisi - de sıfat yapım eki
Uyarı: - de bağlacı cümleden çıkarıldığında cümle bozulmaz. – de durum ekini çıkardığımızda cümle bozulur.
Uyarı – 2: “de” bağlacı hiçbir zaman sertleşerek – te – ta şeklinde olmaz, – de durum eki ise sert sessizlerin benzeşmesi kuralına uyar.
Hiç de güzel değil. Bağlaç
Sınıfta bir karamsarlık var. - de durum eki
“Kİ”NİN YAZIMI:
“ki” bağlaç ise ayrı yazılır. Sıfat ya da ilgi zamiri ise bitişik yazılır.
Öyle kötü düştüm ki her tarafım ağrıyor. Bağlaç
Seninki yine huysuzluk yapıyor. İlgi zamiri
Konudaki en önemli bölümü anlamadı. Sıfat yapım eki
“Mİ “ SORU EDATININ YAZIMI:
“mi” soru eki kendisinden önce gelen sözcükten ayrı, kendisinden sora gelen eklerle bitişik yazılır.
Okula devam ediyor musun?
Benimle konuşmayacak mısın?
Uzun mu uzun bir konuşma yaptı.
“mi” soru edatının üç görevi vardır:
- Soru
- Pekiştirme
- Zaman
“İLE” EDATININ YAZIMI:
“ile” bağlacı “ile” şeklinde yazılırsa kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. “i” harfi düşer – le, – la şeklinde yazılırsa kendinden önceki sözcükle bitişik yazılır.
Araba ile
Abrayla
Bu kitap ile
Bu kitapla
İKİLEMELERİN YAZIMI:
İkilemeler her zaman ayrı yazılır. Araya herhangi bir işaret konmaz.
Doğru dürüst
Pırıl pırıl
Er geç
ileri geri
O gün dere tepe dolaştık.
İşler ağır, aksak ilerliyor. ( ikileme yok araya işaret konmuş )
KISALTMALARIN YAZIMI:
Kısaltmalar sözcüklerin baş harflerinden oluşur. Kısaltmalar çoğunlukla büyük harfle başlar.
Türk Dil Kurumu – TDK
Türk Hava Yolları – THY
Türkiye Büyük Millet Meclisi – TBMM
Kısaltmaları oluşturan harflerin arasında eskiden noktalama kullanılıyordu; ancak bu, günümüzde uygulanmamaktadır.
“s. ( sayfa ), vb. ( ve benzeri )” gibi kısaltmalar küçük harfle yazılmaktadır.
Uyarı: Ekler, kısaltmalara sözcüklerin değil harflerin okunuşuna göre getirilir.
Yanlış Doğru
ABD’nde ABD’de
ÖSYM’ne ÖSYM’ye
THY’nın THY’nin
EK-FİİLİN YAZIMI:
“- i mek” fiili ekfiildir. Görevlerini fiiller konusunda ele almıştık. Ek-fiil çoğunlukla düştüğünden dolayı bitişik yazılır. Ancak ek.fiil ayrı da yazılabilir.
Yeni gelenler buraya kısa sürede alışıştı.
Cümlesinde “alışmış – i – di” fiilinde ekfiil olan “ i –“ düşmüş ve sözcük “alışmıştı” şeklinde yazılmıştır.
Son yazdığı roman çok akıcı idi.
Cümlesinde ek-fiil “idi” ayrı yazılmıştır.
KESME İŞARETİNİN KULLANIMI:
1 – Her türlü özel adlara gelen çekim ekleri kesme imi ile ayrılır.
Mehmet’e seni anlattım
Minnoş’u hepimiz seviyoruz.
2 – Çoğul eki – lar – ler iki yerde kesme imi ile ayrılır.
a – Aynı özel adları taşıyanları çoğullandırmada.
Sınıftaki Hüseyin’ler çok geveze.
b – Ve benzeri anlamında kullanıldığında kesme imi ile ayrılır.
Fatih’ler, Kavuz’lar, Kanuni’ler bu memleket için savaştı.
3 – Özel adlara gelen yapım ekleri kesme imi ile ayrılmaz.
Erzincanlı
Uyarı: Yabancı sözcükler orijinal biçimiyle yazılıyorsa yapım ekleri kesme imi ile ayrılır.
Fransalı – France’li
Arjantinli – Argantines’li
4 – Sıra sayı sıfatlarında kullanılan - inci ekini ayırtmak için kullanılır.
7’nci
7’inci ( kullanımı yanlış )
yedinci
6’ncı
6’ıncı ( kullanımı yanlış )
5’inci
5’ nci ( kullanımı yanlış )
5, inci ( kullanımı yanlış )
5 – Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır.
TBMM’de, TV’de, TV’da ( bu kullanım yanlış )
6 – Ekinden ayrı gösterilmek istenen sözcük ya da seslerden sonra kullanılır.
a’nın y’ye oranı
ne’den sorusu dolaylı tümleci buldurmaya yarar.
7 – Ses düşmesini göstermek için kullanılır.
Karac’oğlan
N’oldu
8 – Satır sonuna gelen özel adların ekleri bir alt sıraya inecekse sadece kesme imi kullanılır.
……………………..Ahmet’
in…………………………..
KONU ANLATIM VİDEOSU ( Youtube Kanalımız için TIKLAYINIZ )
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalanma işaretleri bir dildeki doğabilecek anlam karışıklıklarını önler, anlatımın daha güzel olmasını sağlar. Bu işaretler cümleleri ve eş görevli sözcükleri ayırmak, durak yerlerini belirtmek, ton ve vurgunun doğru anlaşılmasını sağlamak için kullanılır.
Nokta ( . ):
1 – Yargının tamamlandığı cümlelerin sonunda kullanılır.
Mezun olduktan sonra bir kasabaya tayin oldu.
2 – Kısaltmaların sonunda kullanılır.
Prof. Dr. Hasan Güleç,
Kısıklı Cad. Kuşbakışı Sok. No:2
Uyarı: “SSK, THY, KKTC” gibi kısaltmaların arasında ve sonunda günümüzde nokta kullanılmamaktadır. Ayrıca “km, l, mm” gibi kısaltmalarda da nokta kullanılmaz.
3 – Rakamlardan sonra sıra bildirmek için “- ncı, - nci” ekleri yerine kullanılır.
127. sayfa, 4. Murat, 5. Adam
4 – Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren rakamların arasında kullanılır.
17.8. 1999’da Türkiye büyük bir felaketle sarsıldı.
Ünlü şair, 27.12.1939’da yaşamını yitirdi.
5 – Gün ve yıl rakamla belirtilip ay adı yazıyla söylenirse nokta kullanılmaz.
30 Eylül 2005 Pazartesi görevine başlayacak.
6 – Saat ve dakikayı gösteren rakamların arasında kullanılır.
Vapur8.15’te kalkıyor.
Not: rakamlardan sonra gelen ekler ünsüz uyumuna uyar. Bu yüzden rakamlardan sonra gelen eklerin yazımına dikkat etmeliyiz.
Arkadaşımla 9,45’te buluşacağız.
Virgül ( , ):
1 – Eş görevli sözcükler arasında kullanılır.
Heyecanlı, dinamik, aktif gençler istiyorum. ( sıfatları )
Evini, annesini, babasını çok özlemişti. ( isimleri )
2 – Sıralı cümleyi oluşturan cümlelerin arasında kullanılır.
Yolculuk boyunca benimle hiç konuşmadı, sürekli müzik dinledi.
Babası koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.
3 – Ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır.
Bunu sana, aslında söylemeyecektim, söylemeye karar verdim.
4 – Rakamların yazılışında kesirli ifadeleri belirtmek için kullanılır.
8,35 bu işlemin sonucudur.
5 – Resmi yazışmalarda ve mektuplardaki hitaplardan sonra kullanılır.
Sayın Cumhurbaşkanım,
Sayın Bakanım,
6 – Anlam karışıklığına yol açabilecek sözcüklerden sonra kullanılır.
İhtiyar, balıkçının yanına gitti.
Genç, konuklara bir şeyler ikram ediyor.
7 – cümle başında yer alan ünlem ya da seslenme unsurlarından sonra kullanılır.
Ooo, bu ne güzel sürpriz!
Ah, nerede o eski günler!
Not: cümlede geçen “ve, veya, ya da, yahut” bağlaçlarından önce ya da sonra virgül kullanılmaz. İkilemeleri oluşturan sözcüklerin arasında da virgül kullanılmayacağı unutulmamalıdır.
Noktalı virgül ( ; ):
1 – Cümle içinde virgülle ayrılmış tür ve grupları ayırmak için kullanılır.
Buralarda kışları limon, portakal, mandalina; yazları şeftali, kiraz, çilek yetişir.
2 – Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır.
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör, ölür badem gözlü olur5.
3 – kendilerinden önceki cümlelerle anlam bağlantısı kuran “ama, fakat, lakin, yalnız, ancak” bağlaçlarından önce noktalı virgül kullanılabilir.
Saçları ağarmıştı; ama bir çocuk kalbi taşıyordu.
Kış yaklaştı; yalnız havalar çok sıcak.
İki nokta ( : )
1 – Kendinden sonra açıklama yapılacak ya da örnekler verilecek cümlelerin sonunda kullanılır.
Buraya gelmemin nedeni şudur: Yıllardır görüşmediğimiz dostlarımla beraber olmak.
Türkçe’de dört tane yuvarlak ünlü var: o, ö, u, ü
Neler yoktu ki masada: köfte, sarma,dolma, tavuk, börek….
Dedem : “Aman dileyene vurulmaz.” Dedi.
2 – Tiyatro eserlerinde karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin ardından sonra kullanılır.
Hamlet:
- Eee bakalım anne, ne var?
Kraliçe:
- Hamlet, babanı çok gücendirdi.
3 – Tanımlanacak olan kavram ya da varlık isminden sonra kullanılır.
Betimleme: ayrıntıların ön plana çıktığı bir anlatım biçimidir.
Uyak: dizelerin sonunda yer alan sözcüklerdeki ses uyumudur.
Üç nokta ( … ):
1 – Tamamlanmamış cümlelerin sonlarında kullanılır.
Okuduğum o kadar etkileyici bir eser ki…
Her hafta bir insan seli …
2 – Benzer örneklerin sürdürülebileceğini göstermek için kullanılır.
Etrafta renk renk laleler, sümbüller, zambaklar…
3 – Argo ya da küfürlü sözlerin yerine kullanılır.
Kılavuzu karga olanın burnu … kurtulmazmış.
4 – aktarılan parçada ya da sözlerde atlanan yerleri göstermek için kullanılır.
Şiir yazmak uzun bir süreçtir… Birtakım zorluklara, sıkıntılara katlanmayı gerektirir.
5 – Eksiltili cümlelerin sonunda kullanılır.
Gözümün önünde eski bayram günleri…
6 – ünlem ve seslenmelerde anlamı pekiştirmek için kullanılır.
Aslanlarım… Aslanlarım benim!...
Soru işareti ( ? ):
1 – Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonunda kullanılır.
Ne söyler şu dağda çoban çeşmesi?
Geceleri yıldızları sayabiliyor musun?
2 – Bazı cümlelerde, soru sözcüğü olduğu halde soru anlamı olmayabiliyor. Bu tür cümlelerden sonra soru işareti kullanılmaz.
Çiçekleri kimin getirdiğini bilmiyorum.
Onun nereye gideceğini örgendik.
3 – Soru anlamı taşıyan sıralı cümlelerde soru işareti en sonda kullanılır.
Yolunu mu kaybetmişti, parası mı yoktu, neden geç kaldı?
4 – Bilinmeyen yer, tarih ve durumlar için kullanılır.
Yunus Emre: ( ? – 1320 ), ( Doğum yeri: ? )
Ünlem ( ! )
1 – Sevinç, korku, heyecan gibi duyguların anlatıldığı cümlelerin sonunda kullanılır.
Ah gençliğim!
Hey gidi günler hey!
2 – Seslenme, uyarı bildiren sözlerden veya cümlelerden sonra kullanılır.
Sakın ona dokunma!
Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
3 – Alay veya küçümseme anlamı içeren cümlelerin sonunda ayraç içinde ünlem ( ! ) kullanılır.
O, bu bölgenin en akıllı insanı ( ! )
Argo sözlerle çevresindekilere iltifat ediyor ( ! )
Tırnak işareti ( “ “ ):
1 – Bir yazıdan ya da kişiden, değiştirilmeden aktarılan sözler tırnak içinde gösterilir.
Valery: “İlk dize Tanrı vergisidir.” Diyor.
Not: Tırnak içinde aktarılan sözlerde o sözlere ait noktalama işaretleri tırnak işaretinin içine konur.
2 – Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içinde gösterilir.
Öğretmenimiz bu derste “köprüleri atmak” deyimini anlatacak.
Bu yeniliklere “Anadolu” temkinli yaklaşıyor.
3 – Kitap dergi ya da yazı isimleri tırnak içinde gösterilebilir.
“Sefiller” adlı romanı beğenerek okuduğum eserlerden biridir.
Yazarın “Çevre ve insan” başlıklı yazısını ilgiyle okudum.
4 – Tırnak içinde gösterilen özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
Ömer Seyfettin’in “Beyaz Lale”sinden çok etkilendim.
Kesme işareti ( ‘ ):
1 – Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır.
“Siz çocuklar Türkiye’m kadar güzelsiniz.
İstanbul’da üç gün kalacaktır.
2 – kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
Öğrencilerle bu hafta KKTC’ye gideceğiz.
TBMM’nin gündeminde çevre sorunları vardı.
3 – Sayılardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır.
Milli maç akşam 20.30’da başlayacak.
Onlar 113’üncü odada kalacaklar.
4 – Şiirlerde, iki sözcük birleşirken meydana gelen ses düşmelerini göstermek için kullanılır.
Ne’ylesin ölüm herkesin başında.
Düştüm n’ola sevdiğimim yurduna.
5 – Özel isimlerden türetilen sözcüklere gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
İzmirlileri yağışlı bir hafta sonu bekliyor.
6 – Anlam karışıklığına yol açabilecek sözcüklerin ayrımında kullanılır.
Eskiden Kadı’nın önemi çok büyüktü.
7 – Yazışmalarda yazılan kurum isimlerine gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
Milli Eğitim Bakanlığına
Sosyal Sigortalar Kurumu Müdürlüğüne
Ayraç ( ):
1 – Cümlede bir sözü ya da kavramı açıklayan sözler ayraç içinde gösterilir.
O dönemde ( savaş yılları ) atalarımız büyük bir mücadele örneği göstermiştir.
Ziya Paşa’nın vecize ( özdeyiş ) niteliğinde dizeleri var.
2 – Cümlede kullanılan tarihler ayraç içinde gösterilir.
Kardeşim önümüzdeki sezon ( 2000 – 2001 ) okulu bitirecek.
3 – Yabancı sözcüklerin okunuşu ayraç içinde gösterilir.
Bu anlamlı sözü Voltaire ( Volter ) söylemişti.
4 – Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu belirten sözler ayraç içinde gösterilir.
İhtiyar : ( öfkeyle ) Bahçemdeki çiçekleri kim kopardı, diye bağırdı.
Kadın: ( sakin bir şekilde ) Birkaç çocuğu kaçarken gördüm. Dedi.
5 – Alıntıların alt kısmında bunların kimden ya da hangi eserden aktarıldığı ayraç içinde gösterilir.
Bir yol bilirim Adem ile Havva’ya gider
Bir yol bilirim aşka ve sevdaya gider
Bir yol ki ömür bahçelerinden geçerek
Yaşlarla figanlarla musallaya gider. ( Bekir Sıtkı Erdoğan )
Kısa çizgi ( - ):
1 – Satır sonuna sığmayan sözcükler bölünürken kullanılır.
Böyle bir olayın yaşanacağı aklımın ucundan geçmemişti. Sonunda olmuştu.
2 – Dilbilgisinde eklerin başında kullanılır.
“ - le, - la, - da, - de “
3 – Aralarında anlam ilgisi bulunan sözcük ya da rakamların arasında kullanılır.
Konya – Ankara karayolu iki saat trafiğe kapandı.
1950 – 1960 yıllarında ülke insanı çok sıkıntı çekti.
4 – Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır.
Geziye o da - ki gelmeyeceğini söylemişti - katıldı.
5 – Fiillerin sonunda “- mak, - mek” mastar ekinin yerine kullanılır.
“Yıkıl - , öldür - , karşılaş - ….”
6 – Sözcüklerin ek ve köklerini göstermek için kullanılır.
Yardım – laş – mak. Oyun – cak – çı, yön – et – ici …
Uzun çizgi ( -- ):
Tiyatro eserlerinde konuşma cümlelerinin başında kullanılır. Bunun adı, aynı zamanda konuşma çizgisidir.
Baba:
– Verdiğim işlerin hepsini bitirdin mi?
Oğul:
– sadece bir kısmını bitirebildim.
İLGİLİ İÇERİK
