SOMUTLAMA ANLATIM TEKNİĞİ ve ÖRNEKLERİ
Soyut, anlatılması güç kavramları başka kavramlar aracılığıyla görünür kılmaya somutlama denir. Düşünceyi kolayca kavratmak amacıyla başvurulan somutlama da ha çok örnekleme ve benzetmeler yoluyla yapılır.
Örnek:1
Anavarza at oynağı
Kana bulamış gömleği
Kıyman o zalımlar kıyman
Kör karının bir değneği
Yukarıdaki dörtlükte öldürülen oğlunun ardından bir ananın duyduğu acı dile getiriliyor. “Kör karının bir değneği” sözüyle anlatım somutlaşıyor, kavranabilirliği artıyor. Bu sözle yaşanan acı, ortaya çıkan gerçek tümüyle kavratılmak isteniyor.
Örnek:2
Çocuklar, bu çalışmanız iğneyle kuyu kazmaya benziyor! Aylarca çalışırsınız ama çalışmanın ancak bir iki sayfa ilerlediğini görürsünüz. Bu yüzden çok sabırlı olmanız gerekiyor.
Bu parçada bir düşünce, benzerlik yoluyla somut hâle getirilmeye çalışılmış, dolayısıyla somutlama yapılmıştır.
Örnek: 3
Aradılar, bir tenhada buldular
Yaslandılar, şıvgalarım kırdılar,
Yaz bahar ayında bir od verdiler
Yandım gittim, ala karlı dağ iken.
(Karacaoğlan)
Örnek: 4
Hiç olmazsa unutmamak isterdim
Eski geceler, sevdiklerimle dolu odalar
Yalnız bırakmayın beni hatıralar
Az yanımda kal çocukluğum
Temiz yürekli, uysal çocukluğum
Ah, ümit dolu gençliğim
Yukarıdaki dizelerde şair, hatıralarını ve çocukluğunu "kişileştirme"ye de başvurarak somutlamıştır.
Örnek: 5
Ben güzele güzel demem güzel benim olmayınca.
(Somutlaştırma: İnsan kastedilerek somutlaştırma yapılmıştır)
Örnek: 6
Kanadı kırık bir aşk ile sevda dağlarına tırmanabilir misin?
(Somutlaştırma: Aşk, kuşa benzetilerek somutlaştırma yapılmıştır.)
Örnek: 7
Gözünün önündeki film karesi hayatı boyunca aklından çıkmayacaktır.
(Somutlaştırma: Hayatın belirli bir anı dönemi, üzerine kayıt yapılan bir nesneye benzetilerek somutlaştırma yapılmıştır.)
Örnek: 8
Bir kara trendir ölüm.
Benzeyen ve kendisine benzetilen öğeler cümlede bulunduğu için "güzel benzetme" söz konusu olduğu bu cümlede soyut bir kavram olan "ölüm" somut bir şey olan "kara tren"e benzetilmiştir. O halde soyut, benzetme yoluyla somutlanmıştır.
Örnek: 9
Şiir ölüyor mu? Sual ilk bakışta oldukça gariptir. Fakat bu garabet ilâhların da fâniler gibi doğup öldüklerini, hattâ tekrar dirildiklerini bilen bugünün adamını şaşırtacak dereceye varamaz. Niçin şaşıralım ki, bizzat bu sualin hatıra gelmesi bile böyle bir endişeyi haklı gösterecek bir sebeptir. Ve tek başına, çok dikkate değer bir ruh hâletini meydana koyar. Şüphesiz ki yaşadığımız zamanın sanata ve bilhassa şiire karşı aldığı hususî bir vaziyet, bir nevi düşmanlık yoktur. Bununla beraber, asrımıza mahsus bir nevi rahatsızlık vardır ki, etrafımızdaki havayı şiir için müsait bir iklim olmaktan çıkarıyor. Hareketin lüzumuna ve hattâ esas olduğuna inanılan bir devirde yaşamak ve bunu iyice bilmekten gelen bir endişe ve rahatsızlık, bizzat sanatkârın da kendisine ve sanatına olan imanını sarsıyor. (Şiir Ölüyor mu? Ahmet Hamdi Tanpınar)
Bu metinde soyut olan şiir ölebilecek bir varlıkmış gibi somutlaştırılarak anlatılıyor.