FECR-İ ATİ
1901 yılında kapanan Servet-i Fünun dergisinin etrafında oluşan edebiyatçıların oluşturduğu Servet-i Fünun’nun boşluğunu doldurmak için bir araya gelen yazarlardan oluşan edebi topluluktur. Topluluğa isim olarak Fecr-i Ati “Geleceğin Aydınlığı” adı verilmiştir. Bu topluluğun amacı Servet-i Fünuncuların boşluğunu doldurmak, Batı edebiyatı yolunda onlardan daha iyi, daha yenilikçi bir edebiyat ortaya koymaktır. Bu topluluk yazılarını yine Servet-i Fünun dergisinde yayımlamışlardır. Edebiyat tarihi açısından asıl önemleri yapacaklarını için beyanname “bildiri” yayımlamalarıdır. Bu bizde ilktir. Bunların en temel görüşü sanatın şahsi ve muhteşem oluşudur. Fransız edebiyatını örnek almışlardır. Aruz ölçüsünü kullanmışlardır. Servet-i Fünun’un yerini almayı ve her konuda onları geçmeyi amaçlamışlar fakat Servet-i Fünuncular kadar başarılı olamamışlardır. Türk edebiyatına herhangi bir yenilik getirememişlerdir. Kullandıkları dil Arapça ve Farsça tamlamalarla dolu ağır bir dildir. Şiirlerinde aşk ve tabiat başlıca konularıdır. Sembolizm ve parnasizm akımından etkilenmişlerdir. Düz yazı alanında fazla bir varlık gösterememişlerdir.
Topluluğu oluşturan üyeler arasında ortak bir sanat anlayışı olmadığı için topluluk kısa sürede dağılmıştır. Topluluk dağıldıktan sonra bazı edebiyatçılar Milli Edebiyata katılmış bazıları da bağımsız bir sanat yapmışlardır. Ahmet Haşim bu toplumun en önemli temsilcisidir. Hayatı boyunca da Fecr-i Ati sanat anlayışını devam ettirmiştir. Fecr-i Ati sanatçıları şiirlerinde sanatlı söyleyiş ve imgelere sıkça yer vermişlerdir. Topluluğun temsilcileri; Ahmet Haşim, Cenabet Süleyman, Faik Ali Ozansoy, Tahsin Nahit, Yakup Kadri, Fuat Köprülü, Ali Canip, Refik Halit, Emin Bülent Serdaroğlu, Hamdullah Suphi, Celal Şahin, İzzet Melih.
Fecr-i Ati şairleri Servet-i Fünun ile başlayan serbest müstezatı geliştirerek Fransız sembolistlerin serbest nazmına benzetmişlerdir. Ahmet Haşim’in Göl Saatleri, Tahsin Nahit’in Ruh-ı Bikayt, Celal Sahir’in Siyah Kitap, Mehmet Behçet’in Erganun adlı şiir kitapları Fecr-i Ati şiirlerinin örnekleri arasında gösterilebilir.
Nesir: Fecr-i Ati döneminde sanat hayatına başlayan Refik Halit Karay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu asıl kişiliklerini ve sanatçı kimliklerini Milli Edebiyat akımı içinde göstermişlerdir.
AHMET HAŞİM
Bağdat’ta doğmuştur. Arap’tır. Annesini küçük yaşta kaybetmiştir. Bu durum onu derinden etkilemiştir. Daha sonra İstanbul’a gelerek çeşitli okullarda okumuş ve Türkçeyi öğrenmiştir. İlk manzumesi Hayal-i Aşkım “1902” Mecmua-i Edebiye’de yayımlamış, şiirlerinde sembolizmin tesiri altındadır. Ona göre şiir sözden çok musikiye benzer demiştir. Onun şiirlerinde anlam yoktur. Şiir anlaşılmak için değil, duyulmak, hissedilmek içindir. Şiirlerinde derin bir melankoli, belirsizlik, uzak diyarlara götürme, özlem ve musiki hissedilir. Fransız edebiyatında yakından izlemiştir ve Fransız şiirine büyük bir hayranlık duyuyor. Şiirlerinde çocukluk anıları, anne sevgisi, hayali ülkeler tema olarak işlenir. Fecr-i Ati anlayışını ömrünün sonuna kadar takip etmiştir. Şiirinin dili ağırdır. Kelime seçimine, kelimelerin ses uyumuna dikkat etmiştir. İmge ağırlıklı bir şiir dili vardır. Şiirlerinde akşam saatlerini, alacakaranlık, ay ışığı gibi yarı belirli görüntüleri anlatmış içe kapanık, karamsarlığın hâkim olduğu bir şiir atmosferi oluşturmuştur.
SAF ŞİİR
- Türk edebiyatında saf şiirin en önemli temsilcileri Ahmet Haşim, Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Muhip Dıranas’tır.
- “Sanat, sanat içindir” anlayışı esas olup toplumsal konular değil bireysel konular işlenir.
- Anlam kapalılığı ve somutluk şiire hâkimdir. Söylenmek istenen okuyucuya doğrudan verilmez, hissettirilir.
- Şiirde sese, musikiye, iç ahenge, söyleyiş ve şekil mükemmelliğine önem verilerek müzikalite sağlamaya çalışılır.
- Kelimelerin duygu değeri ön plana çıkarılarak, sezgiye önem verilir.
- İmgeye ve sanatlı söyleyişe önem verilerek toplumsallıktan uzak sanatsal değeri ön planda şiirler yazılır.
- Saf şiiri benimseyen sanatçılar sembolizm akımından etkilenmişlerdir.
- Saf şiirde zengin ve sağlam bir şiir diliyle yazmak hedeflenir.
- Şiirde en önemli öge “şiir dili” dir. Günlük dilin dışında simgelerle yüklü ve kapalı bir anlatımla oluşturulmuş bir dil vardır.
- Saf şiirde ahenk; kafiye, redif, aliterasyon, ve asonansla; ritim ise genellikle hece ölçüsüyle sağlanmıştır. (Özellikle cumhuriyet döneminde)
- Yahya Kemal parnasizm akımından etkilenmiştir.
- Saf şiir anlayışını Fransız şairler Volery, Verlaine, Mollerme şiir anlayışıdır.
- Türk edebiyatında Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Asaf Halet Çelebi, Ziya Osman Saba, Necip Fazıl Kısakürek… diğer temsilcileridir.
EMIN BÜLENT SERDAROĞLU
Epik şiirleriyle tanınmıştır. 1897 Osmanlı – Yunan savaşı dolayısıyla yazmış olduğu “KİN” şiiriyle meşhur olmuştur.
Eserleri: Kin, Hatay’a Selam, Dev Şarkısı
TAHSİN NAHİT
Genelde kadın ve aşk temalarını işlemiştir. “Adalar, Kamer ve Zühre Şairi” olarak tanınmıştır. En önemli eseri Ruh-i Bikayd adlı şiir kitabıdır.
HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER
Fecr-i Ati topluluğundan sonra Milli edebiyat grubuna katılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı yapmıştır. İstiklal Marşı’nın kabulü kanunu görüşülürken meclis kürsüsünden gür sesiyle İstiklal Marşı’nı okuyan kişidir. İyi bir hatip’tir.
Eserleri: Dağ Yol (konuşmalar), Günebakan (makaleler)
ŞAHABETTİN SÜLEYMAN
Eleştiri yazıları ile öne çıkmıştır. Edebiyat tarihi ile ilgili eserleri vardır.
Eserleri: Fırtına, Aralarında, Korun…. (Oyunlarıdır)
MÜFİT RATİP
Tiyatroculuğuyla ön plana çıkmıştır. Tiyatroyla ilgili eleştirileri vardır.
Eserleri: Sayfiyede, Zincir, Bir Buhran, Kadın Pençesi (oyunlarıdır)
FAZIL AHMET AYKOÇ
Hiciv geleneğini mizaha dönüştürmüştür. İğnelemek, alay etmek onun özelliğidir.
Eserleri; Kırpıntı, Divançe’i Fazıl, Harman Sonu, Şeytan Diyor ki, Tarih Dersi
İZZET MELİH DEVRİM
Roman ve öykü yazarıdır.
Eserleri; Leyla, Tezat, Sermet, Hüzün ve Tebessüm
CEMİL SÜLEYMAN ALYANAKOĞLU
Hikâye ve roman yazarıdır. Romanlarındaki psikolojik tahlilleri başarılıdır.
Eserleri; İnhizam, Siyah Gözler, Kadın Ruhu, (roman), Timsal-i Aşk, Ukde (öykü)
Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati Döneminin Bağımsız Sanatçıları
Ahmet Haşim ve H. Rahmi Gürpınar