Kullanıcı Oyu: 4 / 5

Yıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkinYıldız etkin değil
 

KARAGÖZ OYUNUNUN BÖLÜMLERİ

Karagöz oyunu, başlıca dört bölüme ayrılır: Giriş, Muhavere, Fasıl, Bitiş.

Oyun başlamadan önce perdeye çiçek dolu saksı, ağaç, fıskiyeli havuz, kalyon, Zümrüdüanka, gemi, denizkızı, çalgıcılar vb. den oluşan bir göstermelik (ya da gösterme) yerleştirilir. Göstermelik, nâreke denen kamış bir düdükten çıkarılan zırıltılı bir sesle perdeden kaldırıldıktan sonra, oyunun "Giriş" bölümü başlar.

GİRİŞ: Hacivat bir semaî söyleyerek perdeye gelir; semaîyi bitirince "Off... Hay Hak!" diye seslen­dikten sonra bir "perde gazeli" okur. Perde gazeli "dünyanın geçiciliği, bu dış görüntülere aldanmayıp onun arkasındaki gerçeği görmek gerektiği" yolundaki tasavvuf görüşünü anlatan bir şiirdir. Perde gaze­linde Tanrıya ve zamanın padişahına dua eder, yere kapanıp secde eder; kalkınca da: "Huzûr-ı erbâb-ı safâda nazargâh-ı ehl-i dehâda. Şu bezm-i şevk-efzâda bir yâr-i vefâ-şiârım olsa; geliverse çihâr gûşe on iki bend hayme üzre kadem bassa; o söylese ben dinlesem, haddim olmayarak, bendeniz söylesem o dinlese. Her ikimiz de söyleşirken temaşaya tenezzül buyurup huzzâr-ı kiram safâyâb olsalar. Diyelim iş ne imiş, işimizi Mevlâ’m onara. Yâr bana bir eğlence mededî... Aman bana bir eğlence mededî..." diye seslenir, Karagöz, perdenin sağ üst köşesinden atlar, Hacivat Ta kavga eder, Hacivat kaçar, perdede yalnız kalan Karagöz onun gürültü patırtı etmesinden yakınır. Karagöz'ün öfkesi geçince, Hacivat yine gelir, ikisi arasında "muhavere" başlar.

MUHAVERE (DİYALOG / SÖYLEŞME): Bu bölüm, Karagöz ile Hacivat arasında geçer. Başka kişilerin karıştığı muhavereler de vardır (Yazıcı vb.). Asıl oyunun konusuyla ilgili olmayan bu bölüm, okumuş bir kişi olan Hacivat'ın sözlerini okumamış bir halk adamı olan Karagöz'ün yanlış anlaması ya da yanlış anlar görünmesi böylece türlü cinaslar, nükteler yapması ile sürüp gider. Cevdet Kudret, muhavere konularının sayısını 60 olarak veriyor. Karagözcü bunlardan birini seçer, oyun sırasında kendinden de bir şeyler katarak, bölümü istediği kadar uzatır. Günlük olaylara, törelere, inançlara vb. değinilen "Muhavere" bölümünün her oyunda çeşitlendirilmesi, Karagözcünün yaratıcılık ve ustalığına bağlıdır. Muhavere bölümü, kafası kızan Karagöz'den dayak yiyen Hacivat'ın kaçması, perdede yalnız kalan Karagöz'ün de: "Sen gidersen beni buraya pamuk ipliği ile bağlamıyorlar ya! Varayım îdgâha, dolaba, dilber seyrine, bakalım âyîne-i devrân ne gösterir." diyerek kaçması ile sona erer.

Kimi oyunlarda Muhavere'nin başına "Gel-geç muhaveresi" denen özel bir Muhavere biçimi ekle­nir. Bunlar bir çeşit şiir yarışması niteliği gösterir. Hacivat gelir, bir dize söyleyip gider; Karagöz gelir, o dizeye uyaklı, güldürücü bir dize uydurup gider; böylece sürdürülür:

Hacivat - Gel benim serv-i bülendim.

Karagöz - Gelemem, benim sümüklü efendim.

Hacivat - Gel benim ömrümün hâsılı

Karagöz - Gelemem ayağımın nasırı

Hacivat - Gel benim serseri gezenim

Karagöz - Atlarsam tepeni ezerim.

FASIL: Bu bölüm oyunun kendisidir, belli bir olay gösterilir. Karagöz oyunları "Fasıl" bölümünde gösterilen olaylara göre ad alırlar: Aptal Bekçi, Bahçe, Kanlı Nigâr, Hamam, Yalova Safâsı vb. Bu bölümde oyuna kendilerine özgü kılık kıyafet, ağız özellikleri ve karakterleriyle başka kişiler de katılır: Çelebi, Zenne, Tiryaki, Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir, Kastamonulu, Kayserili, Rumelili, Acem, Arap, Arnavut, Lâz, Kürt, Ermeni, Yahudi, Frenk vb. Karagözcüler, oyunun ana temasına bağlı kalmakla birlikte, ayrıntılar üzerinde ufak-tefek değişiklikler yapabilirler. Sözgelimi; "taklitlerin sayısını azaltıp çoğaltabilecekleri gibi bunların sırasını da değiştirebilirler.

BİTİŞ: Bu bölüm, oyunun sonunda Karagöz'le Hacivat arasında geçen kısa bir konuşmadan olu­şur. Karagöz oyunun bittiğini haber verir, kusurlar için özür diler, gelecek oyunu duyurur. Karagöz'le Hacivat oyun sırasında kılık değiştirmişlerse, eski kılıklarında perdeye dönerler, aralarında kısa bir söyleşme geçer, bazı oyunlarda bu söyleşmede oyundan çıkarılacak ders de belirtilir:

Hacivat - Yıktın perdeyi eyledin vîrân, varayım sahibine haber vereyim hemân! diyerek çıkar.

Karagöz de: - Her ne kadar sürc-i lisân ettik ise af ola! İnşallah yarın akşam " " oyununda yakan elime geçerse Hacivat, bak ben sana ne oyunlar oynarım, dedikten sonra çekilir. Perde arkasındaki "şem'a"nın (mumun) sönmesiyle oyun sona erer.

KARAGÖZ OYUNUNUN DAĞARCIĞI

Karagöz oyununun klasik dağarcığı, Ramazan ayında Kadir gecesi dışındaki 28 gecenin sayısına eşittir Ancak bilinen Karagöz oyunları sayısı bu rakamın üstündedir. Karagözcüler bunlar arasından 28 tanesini seçerek bir repertuar oluştururlardı... Karagöz oyunları iki ana bölüme ayrılır: 1. Kâr-i Ka­dîm (Eski zaman işi: Klasik) oyunlar. 2. Nev-îcâd (Yeni uydurulmuş: modern) oyunlar. Kâr-i Kadîm oyunlar şunlardır: Abdal Bekçi, Ağalık, Bahçe, Balık, Büyük Evlenme, Cambazlar, Câzûlar, Çeş­me, Ferhat ile Şirin, Hamam, Kanlı Kavak... Nev-îcâd oyunlar şunlardır: Aşçılık, Bakkal (Yangın), Bursalı Leylâ, Cincilik, Eczane, Hain Kâhya.

Karagöz, günlük olaylara açık bir sanat türü olduğu için, günün koşullarına göre dağarcığa her dönemde yeni oyunlar eklenmiştir. Örneğin; 25-26 Mart 1966'da Kültür ve Tanıtma Bakanlığının dü­zenlediği yarışmaya 12 Karagözcü katılmış, Balıkçılar oyunuyla Metin Özlen birinci, Mandıra Safası oyunuyla Tuncay Tanboğa ikinci, Gülme Komşuna Gelir Başına oyunuyla Nevzat Açıkgöz üçüncü­lük ödülünü almışlardır. Bu da göstermektedir ki gereli ilgi gösterilirse tüm olumsuz koşullara karşın Karagöz'ün belli bir gelişim seyri izleyeceği anlaşılmaktadır.

Suat BATUR

Açıklamalı-Örnekli Türk Halk Edebiyatı

 

İLGİLİ İÇERİK

KARAGÖZ OYUNUNDA PERDE GAZELİ TAHLİLİ (AÇIKLAMASI)

KARAGÖZ VE HACIVAT

KARAGÖZ OYUN ÖRNEĞİ

EVLİYA ÇELEBİ-KARAGÖZ VE HACIVAT METİN İNCELEMESİ

KARAGÖZDEKİ TİPLERİN ÖZELLİKLERİ

KARAGÖZ İLE HACIVAT METİN ÖRNEKLERİ

KARAGÖZ VE HACİVAT HAKKINDA BİLGİ

KARAGÖZ

 

 

SON EKLENENLER

Üye Girişi