Page 2 of 3
GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU-2
- Geleneksel Türk tiyatrosu birbirinden bazı farklılıklar gösterse de iki gelenek günümüze kadar yaşayabilmiştir. Bunlardan biri Köylü Tiyatrosu geleneği, İkincisi ise Halk Tiyatrosu geleneğidir.
- Türk köylüsünün eski bolluk, kut törenleri ve çeşitli canlıların taklitleriyle birlikte olan seyirlik oyunları zamanla değişikliklere uğramasına karşın, günümüze kadar yaşayabilmiştir. Köylümüz zamanla geleneksel oyunlarına kendi toplumsal yaşantısını katmış olmakla birlikte, bu gelenek Türkiye’de öteki ülkelere göre bozulmamış ve süreklilik göstermiştir. Halk Tiyatrosu ise, değişik bir çevrenin malıdır. Kentlerde oluşmuş bir tiyatrodur. Türkiye’nin başka yerlerinde de görülmekle birlikte Karagöz, Orta Oyunu, Meddah gibi geleneksel halk tiyatrosu türleri İstanbul’un malı olmuştur.
TÜRK SEYİRLİK OYUNLARINDA BİRTAKIM ORTAK NOKTALAR GÖRÜLMEKTEDİR
- Geleneksel Türk tiyatrosunda taklit en önemli yeri tutmaktadır.
- Çeşitli ağızların, dillerin, deyişlerin, kusurlu kişilerin, mesleklerin taklitleri yapılırdı.
- Sözlü ve karşılıklı söyleşmek oyunlarda karşıtlıklardan yararlanılırdı. Bunlarda, “dişi konuşan” diyebileceğimiz kişi, karşısındakine nükte yapmak fırsatı verir, lafı (söyleşmeyi) açar. Buna Tuluat tiyatrosunda “anahtar vermek” denilir. Karagöz’de Hacivat; Orta Oyunu’nda Pişekâr; Kukla ve Tuluat tiyatrosunda İhtiyar Efendi bu türlü dişi konuşan kişilerdir. Buna karşılık “erkek konuşan” diyebileceğimiz, cevap veren, laf yetiştiren, Karagöz’de Karagöz; Orta Oyunu’nda Kavuklu; Hokkabaz’da Yardak veya Yardakçı; Kukla ve Tuluat oyununda İbiş ve Komik’tir.
- Bu oyunlarda, dans, müzik, şarkı, şaklabanlık ve soytarılık iç içedir.
- Eski seyirlik oyunlar, birbirinin içine geçmiştir. Karagöz oynatanın, meddahlık, hokkabazlık yaptığı; Orta Oyunu’nda Karagöz oynatıldığı, hokkabazlık yapıldığı çok sık görülür.
- En önemli özelliklerden biri de yazılı bir metne dayanmaması, doğaçlama oynanması ve sahneli, örgütlenmiş tiyatro gibi oyun yerlerinin bulunmamasıdır.
- Orta Oyunu’nun 19. yy.da sahnede oynanması denenmiş, bu arada Batı tiyatrosunun Türk kültürüne girmesiyle Orta Oyunu’nu Batı örneği tiyatroya uyarlamak için denemeler yapılmış bunlar sonucunda Tuluat Tiyatrosu ortaya çıkmıştır.
- Karşılıklı söyleşmek oyunlar gerçekliğe, özdeşleşmeye dayanmaz, kişileştirmeye başvurulur. Göstermeci tiyatro özelliği taşır.
GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU İÇERİSİNDE YER ALAN HALK TİYATROSU VE KÖYLÜ TİYATROSU BAZI YÖNLERİYLE ORTAK OLMALARINA RAĞMEN BİRBİRİNDEN AYRILDIĞI NOKTALAR ÇOĞUNLUKTADIR
- Köylü Tiyatrosu profesyonel bir etkinlik değildir. Bu etkinliğe katılanlar para için yapmazlar. Ancak Halk Tiyatrosu geleneği tümüyle profesyonel bir uğraştır. Süreklilik gösterir. Ayrıca oyuncular bu sürekliliğin doğal bir sonucu olarak beceri kazanıp ustalaşırlar.
- Her iki gelenek de doğaçlamadır, yani metinsizdir. Ancak Köylü Tiyatrosu geleneği tarihi törensel kalıplaşmış etkinliklerden kaynağını aldığı için belli sözlerin belli koşukların aynen söylenmesini gerektirir. Oyunun çerçevesi de belirlenmiştir, uzatılıp kısaltılamaz, değiştirilemez. Ancak günümüzde bu kalıplaşmış nitelikleri unutulduğu ve önemsenmediği için yenilikler girmektedir. Halk Tiyatrosu geleneğinde ise, önceden belirlenmiş birtakım söyleşmeler, koşuklar, tekerlemeler olmakla birlikte, oyunlar açık biçimde olduklarından, bunlar oyun sırasınca oyuncuların denetimi altındadır. Geniş ölçüde doğaçlamaya yer verilir.
- Köylü Tiyatrosu geleneği daha ilkeldir. Olaylar dizisinin gelişimi yok gibidir. Çoğu kez, bir mantık zincirlemesinden yoksundur. Halk Tiyatrosu geleneği ise tamamen beceriye dayanan sanatsallaşmış bir yapı gösterir.
- Batı tiyatrosu hayata girmeye başladığı zamandan bu yana (Tanzimat) Halk Tiyatrosu zayıflatılmış, bugün hemen tümüyle yok olmaya yüz tutmuştur.
İLGİLİ İÇERİK
KARAGÖZ VE HACİVAT HAKKINDA BİLGİ
KARAGÖZ İLE HACIVAT METİN ÖRNEKLERİ
