3. ÜNİTE - KONUŞMA TEKNİĞİ
(TÜRKÇENİN SES ÖZELLİKLERİ VE SES OLAYLARI KONUSU)
BOĞUMLAMA VE KUSURLARI
Boğumlama (telaffuz): Kelimelerin doğru ve anlaşılır bir biçimde seslendirilmesidir. Konuşan kişi kelimeleri dudaklarını, dilini çenesini gerektiği kadar oynatarak seslendirmelidir. Eksik ya da yetersiz boğumlama kelimelerin farklı ve yanlış anlaşılmasına yol açar.
Boğumlama Kusurlar:
1. Atlama: Acelecilik ve konuşmaya önem vermeyişten kaynaklanır
2. Islıklama: “s” ünsüzünün, şiddetini arttırmaktadır ve “r” ünsüzün çıkarılışında havanın dişlerin arasına doğru itilmesinden oluşur. “s” ünsüzünün doğru boğumlanmasına ve “r” nin çıkarılışında havayı itmemeye dikkat ederek bu alışkanlıktan vazgeçebilir.
3. Pelteklik: Yeterli ses eğitimi almama, konuşmaya özen göstermeme, ya da konuşma organlarındaki kimi bozukluklar nedeniyle seslerin birbirinin yerine çıkarılmasıdır. Bu kusurda dil ucu ile konuşma egemendir.
“j” yerine “z”: jilet –zilet; şarj-şarz
“r” yerine “l”: rapor-lapor: merhem-melhem
“n” yerine “l”: fincan-filcan; menemen-melemen
“v” yerine “y”: övgü-öygü; dövme-döyme
4. Ekleme: Çeşitli nedenlerle kelimelere yeni ses ve hecelerin eklenmesi şeklindeki konuşma kusurudur.
Elektrik-elantirirk, eşofman-eşortman, apartman-apartıman, klip-kılip, gardrop-gardolap
5. Boğumlama Gecikmesi: Kimi çocuklarda görülebilir. Bunlar fark edildiğinde, çocuklara fark ettirilmeden düzeltme yolları aranmalı, gerekirse uzmanlara başvurulmalıdır.
Zeytin-şeytin, araba-ayaba-alaba
6. Ağır Boğumlama: Kelime içindeki hecelerin uzatılması, cümlelerin söyleyişinin geciktirilmesidir.
Evdeeki, zaamir, naasip
7. Tutukluk: Seslerin, hecelerin, kelimelerin yinelenmesi ve duraklamalar tutukluğun belirtilerindendir kendine güvensizlik, sıkılganlık, karasızlık, heyecan gibi nedenlere bağlanmaktadır. Bu kusuru gidermek için bir metin önce yavaş, sonra hızlı olarak okunmaktadır.
“Akıl yaşat --- değil baş baştadır. -----Ama --- aklı başa yaş yaş getirir.”
8. Konuşurken Düşünmce Durakları yapılması ve Asalak Sesler çıkarılması: Bazı kişiler, zaman içinde farkında olmadan kazanılan bir alışkanlıkla, kelime ya da cümle aralarında eee, ııı, aaa, ooo gibi sesler çıkarırlar ya da sık sık duraklayarak konuşmanın akışını keserler.
9. Gevşeklik: Bir boğumlama tembelliğidir. Dişler arasında kurşun kalem sıkıştırarak heceleri anlaşılır bir biçimde söyleme çalışmaları organların boğumlamaya katılmasına yardımcı olur.
10.Gığılama: “r” ünsüzünün boğazdan çıkarılmasıdır. Bu özellik Fransız fonetiğinde görülmektedir. Uzun yıllar yurt dışında yaşayan daha sonra yurda dönen kişilerde de gözlenen br boğumlama biçimidir. Alıştırmalarla düzeltilebilir.
11.Kekemelik: İleri aşamadaki bir tutukluktur. Söz söylerken bocalama, çekinme, kaygı izlenimi verebilecek biçimde duraklama, yüzün gerilme, buruşma, kızarma; ağzın, başın elin istem dışı hareketiyle hecelerin tekrarlanması anında ses, hece ve kelimelerin patlamalı ve abartılı biçimde boğumlanmasıdır. Nefes almadaki düzensizlik de kekemeliğe neden olmaktadır.
DİKSİYON KURALLARINA UYMA
Diksiyon Kuralları
1. Sesler doğru boğumlanmalıdır.
2. Hece ve sözcük vurgusuna dikkat edilmelidir.
3. İşitilebilir bir sesle konuşulmalıdır.
4. Uzun ve kısa heceler doğru söylenmelidir
5. Sesi sözcüklerin anlam değerlerine göre kullanmalıdır.
6. İyi ve doğru tonlama yapılmalıdır.
7. Beden diline (Jest, mimik ve hareketlere) önem verilmelidir.
8. Ulama, duraklama yerinde ve doğru yapılmalıdır.