ALİ ULVİ ELÖVE HAYATI ve ESERLERİ
(1881-15 Ağustos 1975): Türk şair, güfteci, çevirmen ve dilci.
Selanik’te Hacı Hasan Mahallesinde doğdu[1]. Mustafa Fevzi ve Ayşe Süreyya'nın oğludur[2]Babası Selanik Muhasebe memurluğundan emekli olmuştur. Ailesi Gümülcine’nin şaplı köyünden gelerek Selanik’e yerleşmiştir. Dedesi de okuryazar bir insandır. Annesi Ayşe Süreyya ise Kavalalı Mehmet Ali Paşa zamanında Mısır’da gümrük nazırlığı yapmış Hacı Süleyman Ağa’nın torunu Recep Ağa’nın kızıdır [3]
İlk ve orta öğrenimini Selanik'te Feyzi Sübyan mektebinde okumuştur. Bu okul devrin modern eğitim veren okullarından biridir., bir süre Selanik İdadîsinde liseye devam etmiş, daha sonra İstanbul'da kurulan Feyziye Mektebi yani Işık Lisesi adlı hususi bir rüştiyede yapmış ve bu okuldan 1895 yılında diploma almıştır. Bir yıl Selanik Mülki İdadisi'nin beşinci sınıfına devam etmiş, iki yıl Manastır ve Selanik Firerler Mektebi'nde okumuştur.
1896 yılında Ağabeysi ile İstanbul'a gelir. Burada Fransızca öğrenmek maksadıyla Manastırdaki Frerler Mektebine gider. Bu sırada abisi Tesalya Golos Telgrafhanesinde posta kâtipliği yapmaktadır.
Okulunu bitirdikten sonra kendisi de Tesalya Golos Telgrafhanesinde posta kâtipliği, Serez Ecnebî Muharebe Telgraf memurluğu, yapar. Tekrar Selanik’e döndükten sonra Selanik Darulmuallimîn-i İdadîsini bitirmiştir. [4] Selanik Darülmuallimin-i İptidaisi'nde imtihana girerek ilkokul öğretmenliği ehliyetnamesini de almıştır.
Mezun olduktan sonra Fevziye Mektebinde öğretmenlik yapmaya başlar. (1898-1905). ) İstanbul Erkek, İstanbul, Adana ve Bursa öğretmen okullarında Türkçe ve edebiyat dersleri verdi. İstanbul’da görev yaparken Kâzım Nami Duru ile Çocuk Bahçesi adlı Çocukdergisini çıkardı (1905). [5]
31 Mart vakası sırasında Hareket Ordusu ile birlikte Selanik’ten İstanbul’a yürüyenler arasındadır. 1908'den sonra İstanbul, Adana ve Bursa'da edebiyat öğretmenliğine devam etti. İstanbul’a tekrar dönen Ali Ulvi Elöve, Öğretmen Okulu'ndaki görevi esnasında Osmanlı Hürriyet Cemiyetinin üyesi olarak görev almıştır. Bu cemiyetin kurulmasında Atatürk’ün de emeği olmuştur. Bu cemiyet daha sonra İttihat ve Terakki cemiyeti ile birleşecektir.
Hareket Ordusu ile İstanbul’a geldikten sonra Kendisi Dar’ül Muallimin Tarbikat bölümüne öğretmen olarak atanır. İstanbul’da öğretmen okulunda görev yaparken müzik öğretmeni Violonist Zeki Bey ve beden eğitimi öğretmeni Flütçü Adnan Bey'le birlikte birçok Avrupa kökenli bestelere güfteler yazmaya başlamıştır.[6]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Fevziye Mektebi adlı görev yaptığı okul, Moda'daki St. Joseph'in binasına taşınır ve eğitime oradan devam edilir. İşte bu yıllarda bir gün Selim Sırrı Tarcan, Ali Ulvi Elöve'yi ziyaret ederek, beğenilen bir İsveç marşı için Türkçe 4+4 veya 8 heceli bir güfte ister. Bundan sonrasını yani Dağ Başını Duman Almış'ın (Gençlik ve Spor Marşı) doğuşunu kendisi şöyle anlatmaktadır: “Birinci umumi harbin aleyhimize döndüğü, gençliğin ve herkesin ye'se düştüğü zamanlardı. Memleketi saran endişeler, her şeye rağmen ümitlerle dolu olan ruhumu eziyor, zihnimi her an didikliyordu. Bu elemli havayı biraz dağıtıp gençlere azim ve ümit, metanet ve kalb kuvveti verir ümidiyle kalemim o yılda bu konuyu seçmişti”.[7]
Marş ilk defa Moda'daki İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'nda (St. Joseph Binasında) söylenmiş, 1916 yılında “Kadıköy İttihat Spor Çayırı'nda” İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'nun öğrencilerinin Selim Sırrı Tarcan nezaretindeki beden eğitimi gösterilerinde söylenmiş, daha sonra da marş, ağızdan ağıza tüm ülkeye yayılmıştır. [8]
Darül muallimin okulunda Müdür muavini iken 1911 yılında okulun yazı işleri memuru Tevfik Efendi’nin kızı Ayşe Letafet Hanımla evlenir. [9]
Mustafa Kemal'in ilk olarak 19 Mayıs 1919 da Samsun'a çıkmasıyla birlikte bu marşı söylemeye başladığı bilinmektedir.
1939-1945 yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olarak da görev yaptı 1939' dan itibaren Gazi Eğitim Enstitüsünde ders vermeye başlamış aynı okulda görev yaparken 1945'te emekliye ayrıldı.
Ali Ulvi Elöve yazılarının bazılarında M. Neşat, Ali Necat imzalarını da kullanmıştır. Türkçe çocuk şiiri yazan ilk şairlerden olan Elöve, Jean Deny'nin yapıtını Türk Dili Grameri adıyla Türkçeye çevirdi. Abdurrahman Fevzi Efendi'nin Mikyasü'l-Lisan ve Kırtasü'l-Beyan adlı yapıtını açıklamalarla yayımladı. Ayrıca Türk dil Kurumunda çalışırken çeşitli tıp terim sözlüklerinin bulunmasında katkıda bulundu.
1963 yılında gözleri kör oldu. 1975 yılında vefat eden Ali Ulvi Elöve Üsküdar Bülbüldere mezarlığına defnedilmiştir.
Bir süre Türk Dil Kurumunda Terim Kolu uzmanı olarak çalışan Elöve, Türk dili araştırmaları ile tanınır. Ayrıca çocuk şiirleri yazmıştır. 'Dağ Başını Duman Almış' sözleriyle başlayan 'Gençlik Marşı' ona aittir.
Ali Ulvi’nin yazıları genellikle monologlar halinde çocuklara ders vermek amacıyla çocuk eğitimi ve psikloljisi ile ilgili yazılmıştır. Bazı makale, inceleme ve roman çevirileri de vardır. [10]
Şiirleri: Çocuklarımıza Neşîdeler (1912), Çocuklarımıza Şiir (1959). Derlemeleri-araştırmaları: Türkçe Hekimlik Terimleri Üzerine Bir Deneme (Dr. I. İşçil ile, 1944), Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü (M. A. Ağakay ve A. Dilaçar ile, 1948), Dilbilim Terimleri Sözlüğü (Mehmet Ali Ağakay ve Agop Dilaçar ile, 1949), Çevirileri: Küçüklere Çamur İşleri Nasıl Yaptırmalı (Garsen'den), Türk Dili Grameri (Jean Deny'den, 1941), Mikyasü'l-Lisan ve Kıstasü'l-Beyan (Konuşmanın ve dilin ölçüleri, Kütahyalı Abdurrahman Hoca'nın eserinin açıklamalı tercümesi, 1952).
KAYNAKÇA
[1] Mriam Zeliha Stepler Çalış, “ Ali Ulvi Elöve’nin şiirlerinin eğitsel açıdan incelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, AÜ,SBE, Erzurum, .belgeler.com/blg/16df/
[2] http://www.muzikotek.com.tr/yayim/besteci/13/ali-ulvi-elove.htm
[3] Mriam Zeliha Stepler Çalış, “ Ali Ulvi Elöve’nin şiirlerinin eğitsel açıdan incelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, AÜ,SBE, Erzurum, .belgeler.com/blg/16df/
[4] http://www.muzikotek.com.tr/yayim/besteci/13/ali-ulvi-elove.htm
[5] Dr Aslan Tekin, “ Elöve Ali Ulvi, Edebiyatımızda Terimler, Elips Yayınları, Ankara, 2005
[6] http://www.muzikotek.com.tr/yayim/besteci/13/ali-ulvi-elove.htm
[7] http://www.muzikotek.com.tr/yayim/besteci/13/ali-ulvi-elove.htm
[8] http://www.muzikotek.com.tr/yayim/besteci/13/ali-ulvi-elove.htm
Mriam Zeliha Stepler Çalış, “ Ali Ulvi Elöve’nin şiirlerinin eğitsel açıdan incelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, AÜ,SBE, Erzurum, .belgeler.com/blg/16df/
[10] Mriam Zeliha Stepler Çalış, “ Ali Ulvi Elöve’nin şiirlerinin eğitsel açıdan incelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, AÜ,SBE, Erzurum, .belgeler.com/blg/16df/