CEVDET KUDRET SOLOK (1907 - 1992)
7 Şubat 1907 tarihinde İstanbul'da doğdu. Yedi Meşale edebiyat topluluğunun kurucuları arasında yer alan Türk edebiyatçı ve edebiyat tarihçisi. Tam adı Cevdet Kudret Solok olan yazar, Cevdet Kudret adı ile tanınır.
1. Dünya Savaşı sırasında babası ölen Cevdet Kudret’i annesi büyüttü. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra Kayseri ve Ankara’da edebiyat öğretmenliği yaptı. Türk Ansiklopedisi'nde, Türk Dil Kurumu'nda, Bilgi Yayınevi'nde çalıştı. 1952’den başlayarak önce takma adlarla (Abdurrahman Nisari, Suat Hisarcı gibi) sonra kendi adıyla edebiyat ders kitapları yazdı. Öğretim görevlisi olarak girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu'ndan emekli oldu.
Yazın yaşamına 1907’de Servet-i Fünun Dergisi’nde şiir ile başladı. Meşale Dergisi’nde toplanan Yedi Meşaleciler arasına katıldı. Yalnız bireyin dünyasındaki buruk, içedönük, karamsar ve kırgın duygularını yansıtan şiirler yazdı.
1928’de Birinci Perde adlı tek şiir kitabını yayınladı. Oyun, hikâye, roman türlerinde de eserler verdi. Oyunlarında bireylerin psikolojik saplantıların işledi. Daha sonraki yıllarda edebiyat ve tiyatro tarihine ilişkin incelemeler yaptı, yazınsal sorunlara ilişkin eleştirel denemeler yazdı. 1945’de hazırladığı Türk Hikâye ve Roman Antolojisi’ni daha sonra Türk Edebiyatı’nda Hikâye ve Roman adıyla genişletti.
Karagöz adlı eserinde 35 karagöz oyununu tarihçeleri ve hikâyeleri ile beraber topladı.
1973’te çıkan Ortaoyunu ile Türk Dil Kurumu Ödülü’nü, son deneme kitabı Kalemin Ucu ile 1991 Sedat Simavi Edebiyat Büyük Ödülü’nü aldı.
ESERLERİ:
Antolojiler:
- Türk Hikâye ve Roman Antolojisi -Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman adıyla genişletti- (2 cilt: 1965, 1967)
- Ortaoyunu, Karagöz’de (3 cilt: 1968-70)
Öykü:
- Sokak (1974)
Roman:
- ‘Süleyman’ın Dünyası’: I. Sınıf Arkadaşları (1943, 1976),
- II. Havada Bulut Yok (1958, 1976),
- III. Karıncayı Tanırsınız (1976).
Deneme:
- Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966)
- Bir Bakıma (1977)
- Benim Oğlum Binâ Okur (1983)
İnceleme-Derleme:
- ‘Divan Şiirinde Üç Büyükler’: I. Fuzulî (1952), II. Bakî (1953), III. Nedim (1952)
- ‘Halk Şiirinde Üç Büyükler’: I. Yunus Emre (1958), II. Pîr Sultan Abdal (1965), III. Karacaoğlan (1958) Eşref: Hicviyeler (1953)
- Şinasi: Şair Evlenmesi (1959)
- Teodor Kasap: İşkilli Memo (1965)
- Nâzım Hikmet: Kuvâyi Milliye (1968)
- Batı Edebiyatından Seçme Parçalar (1973)
- Ferâizci-zâde Mehmet Şakir: Evhâmî (1974)
- Abdülhamit Devrinde Sansür (1977)
- Örnekleriyle Edebiyat Bilgileri (2 cilt, 1980)
Ödülleri:
- 1974 Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü / Ortaoyunu ile
- 1991 Sedat Simavi Edebiyat Büyük Ödülü / Kalemin Ucu ile
İLGİLİ İÇERİK
TOPRAĞA BAĞLI - CEVDET KUDRET SOLOK
CEVDET KUDRET SOLOK HAYATI VE ESERLERİ
GECE YARISI - CEVDET KUDRET SOLOK
ON ÖLÜM ŞARKISI -CEVDET KUDRET SOLOK
ÖLÜM ŞARKISI
Perdeleri sımsıkı örtünce odamda ben,
En fazla yaptığım şey ağlamak, ağlamaktı!
Bir melek -ne güneşe, ne aya görünmeden-
Siyah bir kedi gibi yüzüme baktı, baktı.
Altınımı gizlice aldı avuçlarına
Karanlığın içinde çamurumu bıraktı.
Nasıl çıkabilirim bu şekilde yarına?
Sırtüstü yatıyorum görmesinler diyerek,
Simsiyah gecelere ben sarına sarına.
Esmer bir kadın gibi koynuma giren melek
Beni gece yarısı çırılçıplak bıraktı,
Ve böyle sabaha dek, ve böyle sabaha dek,
Gece bir nehir gibi üstümden aktı, aktı!
(Birinci Perde)
Cevdet Kudret Solok
ÖLÜM ŞARKISI
Ölmüşüm… Yanımda hiç kimseler yok;
Vücudum, soğumuş bir yataktadır,
Ruhum, karanlıkta kaybolan çocuk
Gibi başucunda ağlamaktadır.
Artık her şeylerim uzaklaşıyor,
Beni bırakıyor elbiselerim;
Ayağım başıtndan ayrı yaşıyor,
Alnımın terini duymuyor derim.
Kulağım sesleri duyarmış gibi,
Boşluğun içinde açılmış kalmış;
Arkasında hâlâ göz varmış gibi
Gördüğüm bir derin hayale dalmış.
Elimle yüzüme dokunabilsem
Besbelli yüzümü tanımaz elim;
Hangi yana, hangi yana çevrilsem
Eşyama, kendime sahip değilim.
Ah bakın! Bir çile iplik halinde
Boşluklara doğru süzülüyorum
Dünyanın en tatlı geldiği günde
Bu ben öbür benden süzülüyorum.
…
Rüzgar değmez oldu artık yüzüme,
Gün ışığı kapıma boş yere gelir;
Kötü bir düş gibi dolar gözüme,
Bu toprak bana dağ, size tepedir!
Toprak yukarda, gül, aşağıda yılan!
Elimde kelepçe, gözümde burgu!
Toprak, kemiğimden etimi soyan
Hırsız, kanlı katil, kefen soyucu!
Bütün uzuvlarım bana darılmış,
Kulağım unutmuş artık sesimi;
Hepsi ayrı ayrı hayale dalmış,
Bu omuz, bu ayak bu el benim mi?
Girdiğim çukurdan iki facia:
Burda karınca dev, insan noktadır;
Toprağın altında bir zaman daha,
Tırnaklar ve saçlar uzamaktadır!
Ölüler, ölüler, koşun imdada!
Ölüler, sizin en yoksulunuzum!
Ölüler, koşun ki öbür dünyada
Topraktan bir sema ile mahpusum!
Yağmur çisil çisil üstüme yağar.
Tabiat kardeşim yasıma ortak;
Şehrin üzerinde uçan bulutlar
Serviler ucunda sallanan bayrak!
…
Şimdi sonu gelmez maviliklerde
Yağmurlar ruhumu yıkamaktadır;
Tenimin ruhumdan koptuğu yerde
Bir gizli facia kanamaktadır.
Acımı duyamaz oldu kimseler
Bana bir tahammül ver “aklıselim”;
İnsanlardan ayrı kaldığım yeter,
Yetişir onları göremediğim!
Yetişir yetişir yalnız yaşamak,
Kimselere görmeden her yeri görmek;
Yokluğu içimde her an taşımak,
Ziyayı işitmek, sesleri görmek…
Usandım buluttan,aydan,yıldızdan;
Elverir yürümek Samanyolu'nda;
Usandım elinden ey dipsiz zaman,
Ey sema, ey sonu gelmeyen kıta!
Ağaçlar,özledim serin ve asil
Gölgeniz altında uyuklamayı;
Artık böyle her gün yakından değil,
Uzaktan görmeyi özledim ayı.
Ey dünya,cazibe kuvvetin nerde?
Artık beni kurtar semadan kurtar;
Sar beni sarmaşık, çek beni dere,
Bana elinizi verin ağaçlar!
Cevdet Kudret Solok
