MUHARREM NİYAZİ AKINCIOĞLU KİMDİR?
Kurudere/Kırklareli’nde doğdu (1919). Ortaöğrenimini Bursa Lisesi’nde (1938), yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı (1943). Kırklareli’nde avukatlık yaparak yaşamını sürdürdü. 1952’de Ceza Yasasının 142. maddesine aykırı eylemde bulunduğu savı ile tutuklanmış, beraat etmişti (Ölümü 1 Şubat 1979).
Yetiştiği yıllar hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri Haykırışlar (Bursa, 1938) adlı kitapta toplayan Akıncıoğlu, bu dönem ürünlerini Servet-i Fünun, Yedigün, Yücel (1938-40) dergilerinde de yayımladı. Yeni Edebiyat (1941), Yeni Ses, Yürüyüş (1943), Servet-i Fünun / Uyanış (1943), insan (1943), Pınar (1945) ve Gün’de (1945) çıkan şiirleriyle yeni edebiyat hareketine katıldı.
Niyazi Akıncıoğlu’nun destansı özellikler taşıyan şiirleri halk ve divan şiirini özümsediğini gösteren öğelerle donanmıştır. Ama bir neoklasik sayamayız onu. Çizim anlayışı ile, insana, dönemine yaklaşımı ile çağdaştır.
Yapıtları içinde ayrı yerleri olan Bursa ve Edirne şiirleri doğrular bu kanıyı. Özellikle “Edirne”de, “fâsl-ı bahar”, “kavsi kuzah”, “nâz-ı istiğna”, “Cemal”, “devr-i saltanat”, “bihaber” gibi eski sözcük ve tamlamalara karşın alışılmışın dışında bir şiir ortamı oluşturmuştur. Eski sözcükler, tarihsel öğelerin görünür görünmez dünyasından çağrışımlar getirdiği için alaturkalığa düşürmez şiiri. Daha ilk dizeden itibaren çizimde ve anımsamada duygusallık uyum halinde gelişirken, Akıncıoğlu, kendine özgü becerileriyle yapıyı hiç zorlamayan ses değişmeleri yaratır. Yer yer sesin meydana getirdiği ritm “müstezat”larda gördüğümüz, ölçüye yarı bağımlı havayı duyursa bile, genelde eski ile yeninin buluştuğu değişik musikinin görkemini aksatmaz. Bu şiirde kullanılan sözcüklerin iç yapılarına baktığımızda “a” ve “e” ile “s”, “r” harflerinin ağır bastığını söyleyebiliriz. Akıncıoğlu’nun başka şiirlerinde aynı erişkin düzeyde görünmez bu özellik. Ama onlar da yapının denge öğeleridir. Toplumsal sorunların işlendiği Yağmur Duası, Seferberlik, Hasret gibi ölçü ve uyak gözetilerek yapılanların yanı sıra dünyaya daha geniş bakarak tepkiden coşkuya, acıdan inanca, yaşanandan yaşanacak olanın umuduna yükseldiği Azatname, Umut gibi şiirlerinin etki gücü bu özellikten kaynaklanmıştır.
ŞÎÎR KİTAPLARI
Umut Şiirleri (1985, Haz: Ömer Can, Hüseyin Ata- baş).
Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 3, Cumhuriyet Dönemi 1, Şükran YURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın
Edebi Görüşü
İlk şiirleri Türkçü ve Turancı çizgidedir. Hocası Orhan Şaik Gökyay’ın etkisi altında olduğu yıllarda da Türkçü ve Turancı temaları işlemiştir. Şiir tarzıysa halk şiiri tarzındadır. Ölçü olarak da milli ölçümüz olan hece ölçüsünü kullanan şairin şiirlerini bir çok dergide yayınlanmıştır. Herkesin Osmanlıya cephe aldığı ilk yıllarda Niyazi Akıncıoğlu Osmanlıca kelime ve tamlamalar kullanma cesaretini göstermiştir. Ayrıca şiirlerinde divan ve halk şiiri motiflerinden kullanmayı ihmal etmemiştir. Niyazi Akıncıoğlu’nun şiir tarzı Ahmet Arif’e çok benzediği için bir çok eleştirmen Ahmet Arif’e söz söylememek için Niyazi Akıncıoğlu’nu eleştirmemiştir.
NİYAZİ AKINCIOĞLU BEY
Değerini bilemediğimiz bir büyük ozan (1919-1979)
Dumanlı yaylalarda otlaklarımı,
Ceylanlar yitürdü, kuşlar yitürdü;
Ovada dönüm dönüm topraklarımı
Dostlarım paylaştı, dostlarım sürdü.
Seferde gemilerim korsan elinde,
Tezgahımı kurduğum köyü su bastı.
Son kalan kervanımı soydular Çin'de,
Devecilerim yolda kendini astı.
Başımı koymuşum bir aşka dünyada,
Kendi kendimin bile değilim dostlar
Ne malım, ne mülküm var başka; dünyada,
Topu topu üç arşın bir toprağım var.
1940
Niyazi Akıncıoğlu 1919’da Kurudere ’de doğdu. 16 yaşında şiir yazmağa başladı. 1938’de ilk ürünlerini Haykırışlar adlı kitapta topladı. İlk şiirlerinde kimlerin etkisi var? Faruk Nafiz, Orhan Şaik, Nihal Adsız, Namdar Rahmi Karatay… Zaten kitabını da öğretmeni Gökyay’a adadı.
Adını ilk defa Yedibela Rasim’in hançerinde okudum.
Çocuktum.
Çatal geyik boynuzu kabzasında
İlk Bursalıyı tanıdım:
“Bıçakçı Remzi” yazıyordu.
Ve kıvrak, söğüt yaprağı çeliğinde
Bir yara izi gibi kazılmıştı : Bursa.
…..
Bursa eyi, Bursa güzel.
Bursa için destan yazılır,
Bursa için iğneyle kuyu kazılır;
Fakat yalan:
Bursa’da zaman,
"Billur bir âvize" gibi değil.
Değil ama,
Bir ölmemek arzusu veriyor adama.
Dünyayı bırakıp gitmek haseti,
Yaşamak hasleti,
Yeşil yeşil yeşeriyor,
Mavi mavi gülüyor.
1938’de Bursa Lisesi’ni bitiren Akıncıoğlu, 1939’da İstanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi olur. İkinci Büyük Paylaşım Savaşı’nın etkisiyle toplumcu düşünceye yönelir. Şiirlerinde insancıl köz dikkat çeker. Savaşların insanımıza yansıyan üzünç ve acısını yüreği eriyerek şiirleştirir. Kana susamışlara karşı kardaşlığı, barışı, demokrasiyi, özgürlüğü savunur. Artık hece şiirinden biçim ve içeriğinden ayrılır. 1940’larda özgün şiire ulaşmış. Şiirimize ayrı bir tad, yeni bir soluk getirir. Bir “umut şairi” olarak tanınmış. Yürüyüş, Ses, Gün, Sokak, Pazar Postası, Pınar, Yeryüzü, Meydan, Dost gibi dergilerde yayımlamış şiirlerini.
Yeni doğmuş gibiyiz;
Kitaplarımız, defterlerimiz yeni.
Dünya eski bile olsa,
Gün aynı günse de;
Bacamız tüter,
Destilerimiz dolu.
Elden öğün beklemez oldu
Beş parmağında beş hüner,
Mes’uttur insanoğlu.
Evimiz-barkımız var,
Alıştık lezzetine sofranın.
Sütü yetiyor çocuklarıma
Hoşnuduz, karımız var.
Ve dünya habersiz değildir bizden,
Her taşın altında künyemiz yazar.
Yazar, şair Mehmed Kemal diyor ki : “Niyazi Akıncıoğlu, divan şiiri kelimeleri kullanarak kendine özgü bir şiir dili oluşturmaya çalışmıştır. Onun için şiirlerinde birçok divan şiiri “mazmun”u bulabilirsiniz, Niyazi’den sonra üne kavuşmuş birçok şair, bilerek bilmeyerek, onun geliştirdiği şiir dilinden yararlanmıştır” (Cumhuriyet, 17 Şubat 1979 ).
Selamın geçiyor besbelli,
Yeşerdi telgraf direkleri;
Seneler sonrası, ormanından ayrı.
Bir sevinçtir aldı kırlangıçları,
Rastgele öpüştüler
Düşünmeden günahı,
Öbür dünyayı.
Ben deli-divane olsam
Çok mu görülür?
1939-45 arasındaki dünya cehennemden farksızdır. Yalnız, cennet olmasa da, bu cehennem evreninde küçük adacıklar vardır. Türkiye de bunlardan biridir. Akıncıoğlu, savaşı çıkaran Alman nazizmine düşmandır.
Nakışında bülbül ötmüyor,
Çiçek açmıyor kumaşların.
Çatlamış arından kanter içinde:
Toprağın derdi büyük,
Başağın yükü ağır
Silah çatmış ifritler harman yerinde;
Kulakları sağır,
Gözleri kör.
Görmüyorlar güneşi,
Bu sesi duymuyorlar;
Nankör, nankör insanlar.
Bu ses ki pervaz-pervaz,
Bu ses ki şehir-şehir,
Ve köy köy ve dağ dağ
İnsanın sesidir; insanı arar.
1950 yılında Akıncıoğlu gizli bir parti kurduğu savıyla yargılanır; iki yıl tutuklu kalır. İçerdeyken de şiir üretir. Savunmanı Abdurrahman Altuğ, mahkemede onu şöyle savunur : “ Müvekkilim şairdir. Ama memleket çapında isim yapmış, edebiyat antolojilerine geçmiş bir şairdir. Müvekkilimin Edirne hakkında yazdığı şiir, bugüne kadar bu belde için yazılmışların en güzelidir. Bursa için yazılan yüzlerce şiirin en güzellerini de müvekkilim yazmıştır. İstanbul ve Kırklareli için de şiirleri vardır. Vatanını ancak üstün bir aşkla sevenler böyle şiirler yazabilir.”
Yalansa, dolansa eğer
Vebali tarihin boynuna olsun.
Vaat ettiği günden bahistir
Konuştuğumuz dil,
Yazdığımız her satır.
Bir umuttur bu,
Veya bir arzu;
Veya canevimizden koparılmış
En aziz, en güzel, en kıymetlimiz.
Onunla biz
Etle tırnak gibiyiz;
Deli-divane babından,
Yoluna adak kişiyiz.
Özgür kaldıktan sonra ekmek parası için avukatlık-savunmanlık eder. Fakat, 1970’e dek sessiz, suskun kalır. 1971’de Yağmur duası, Hasbihal, Hürriyet Kasidesi; 1972’de Uzaktan sevgilerle; 1977’de Mev’ut Gün, Mutluca Şiir yayımlanır.
Asrımızda niceler var:
Kan damlamasa kaleminden şairin
Yazılmadık kalacaktır şarkısı
Ve türküsü yakılmadık.
……….
Asrımızda
Geçip yardan, anadan,
Dönüp bir yol arkasına bakmadan
Niceler var:
Yürür dağlar gibi dağda;
Savrulur bir yangın gibi rüzgarda;
Gider yolda ulam ulam;
Akar suda oluk oluk.
Kan gelir gözlerinden,
Kan gider dizlerinden.
Hababam Sınıfı yazarı, Cideli ozan Rıfat Ilgaz’ı dinleyelim:
“1940 Kuşağı’nın ünlü şairlerinden Niyazi Akıncıoğlu, yalnız şiirleriyle değil, ipince, upuzun boyu, sarı bıyıklarıyla da gösterişli bir kişiydi. İnce, uzun parmaklarıyla bıyıklarını kıvıra kıvıra, yalnız kendi şiirlerini değil, hocası Şair Orhan Şaik’in şiirlerini bile okusa sevdirirdi. Gökyay’ın kağıt kayıklarının kenarlarına etkili sesiyle “Selam sabah dizdirir”, bu kağıt kayıklarla enginlerin ötesine doğru çeker giderdi okurken. O gider de biz kalırsak, önce Niyazi’ye “Sitemdi” bu! sen de onun arkasından takılıp gidecektin ister istemez! Nereye dek? Diyelim ki, “Zekatı mey verilen bir diyare dek!”
Gün geldi, vakterişti;
Tebdil oldu yuva, azad oldu kuş.
Üryan oldu, gördük;
Ayan oldu bize hali:
Ağzında zeytin dalı,
Ve unutulmuş belli
Bileklerinde bakla bakla
Zincir vebali.
“Niyazi Akıncıoğlu bu arada, barış içinde yaşamaya en yatkın arkadaşlarımın başında gelirdi. Eli açık mı açıktı. Faruk Toprak’ın insanı deli eden hesaplılığına karşı, Niyazi kuşağımızın en savurgan kişilerindendi. Öğretmen olan babasından para geldi mi, sanatçı dostlarını hemen toplar, gelen paranın tümünü bir gecede harcardı. Böyle gecelerinde Beyoğlu’ndan, yattığı yere, Sirkeci üzerinden Aksaray’a, taksiyle dönmekten çok hoşlansa da sonunda yayan gitmek zorunda kalırdı. Parası oldu mu, hiç gözünün yaşına bakmamak gerekirdi. Nasıl olsa dibine darı ekilecekti. Sen olmamışsın da başkası olmuş ne fark ederdi ki…
Radyoda bir hüzzam şarkı var
Dışarıda sümbül havası
Halbuki şimdi uzak ufuklarda kar yağıyor"
……….
Bir şarkıdır bu
Kalübeladan beri söylenir
Kurtlar dilinde, kuşlar dilinde.
Ben, onunla büyüdüm
Onunla yürüdüm
Onun için ölebilirim.
………
Bir şarkıdır bu
Kan ve ölümle yazılmış kalplerimize,
Unutulmaz.
Sıvas’ta Madımak yangınında yok edilen yazar, eleştirmen Asım Bezirci’yi dinleyelim :
“Akıncıoğlu –Nazım Hikmet’ten sonra, ama Enver Gökçe ve Ahmed Arif’ten önce- halk şiirinden yararlanan ilk toplumcu şairdir. Gelgelelim o, bununla yetinmez, sırasında divan şiirinden de yararlanır, fakat ikisini de taklide yeltenmez. Hem divan, hem de halk geleneğinin kimi öğelerini beceriyle kullandığı “Edirne” şiiri buna iyi bir örnektir.”
Bir yerde görürsen ki:
Ağır ve edalı akar,
dal dal söğütleri öperek
samur üç belik gibi
Üç koldan sular;
müjdeler olsun efendim:
Edirne’desin.
Mevsim , fasl-ı bahardır,
gecedir ve mehtap vardır.
Ve sen,
bir kavsi kuzahta yürür gibi
Köprülerdesin.
Şataraban makamında bir şarkı dudaklarında,
düşünür çözemezsin:
Bu naz-ı istiğna, bu avaz neden:
neden yarı eğilmiş suya dallar?
Öyle ferman etmiş eden
kimseler bilmez.
“Gönül bir top ibrişim
sarılsa çözülmez”.
Burada her şey,
bakınır hüsnüne hayran.
Seyreyler cemalini eğilmiş suya
mermer ihtişamında serhad-di vatan.
Aşina bir çehre sezer belki diye
devr-i saltanatından Edirne;
bir deste alev güldür, mahzun;
yar elinden düşürülmüş şimdi suda.
Ve sular;
şimşir kelamı dilinde
destan okur, okur akar.
Ve bihaber, Yıldırım’da bir evcikte
akan sudan, uçan kuştan-
yeşil dut yaprağındaki bir ipek böceği,
kozasını dokur dokur ölür.
Uyanır veda etmiş gibi uykuya,
konuşan bir dil olur
çiler uzakta;
bülbül sesi yağmur gibi
Bülbül Adası’nda.
Kanadı gümüşlü kuşlar geçer
İki şak bölüp mehtabı;
Kıyık’tan uçurulmuş
salınır bahçeler içre kızlar ki;
Nazardan kaçırılmış.
Ağzında kan kırmızı can eriği,
mehtapla beraber düşmüş gibi arza;
kızlar ki güzel,
dört başı mamur ve murassa.
Sevdaya tutulmak bile mümkün
Yeni baştan.
Neden yarı eğilmiş suya dallar?
Öyle ferman etmiş eden.
Söylemek kolay olsa eski türküsünü:
“Edirne köprüsü taştan
sen çıkardın beni baştan”.
Ayırdın anamdan, hem kardaştan.
1945
EMRULLAH GÜNEY
Bizim Anadolu, Dünden Bugüne, Mayıs-Haziran 2014
İLGİLİ İÇERİK
