ATTİLA İLHAN HAYATI ve ESERLERİ
Atilla İlhan15 Haziran 1925’te İzmir’in Menemen ilçesinde doğdu. 11 Ekim 2005’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. İzmir’de Karşıyaka Cumhuriyet İlkokulu ve Karşıyaka Ortaokulu’nu bitirdi. Atatürk Lisesi’ndeki öğrenciliği sırasında Türk Ceza Kanunu’nun 141. maddesine aykırı davrandığı gerekçesiyle tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı. Danıştay kararıyla eğitimi sürdürme hakkını kazandı. İstanbul’da Işık Lisesi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki yüksek öğrenimini yarıda bıraktı. 6 yıl aralıklarla Paris’te yaşadı. Türkiye’ye döndü. Çeşitli gazete ve dergilerde çalıştı. Demokrat İzmir Gazetesi Genel Yayın Müdürlüğü ve Başyazarlığı’nı üstlendi. Ankara’da Bilgi Yayınevi Danışmanlığını yaptı. Senaryolarında “Ali Kaptanoğlu” takma adını kullandı. Yeni Ortam, Dünya, Milliyet, Söz gazetelerinde köşe yazıları yazdı. Yelken ve Sanat Olayı dergilerini yönetti.
İlk şiiri olan “Balıkçı Türküsü” 1941’de Yeni Edebiyat Dergisi’nde yayınlandı. “Nevin Yıldız” takma adıyla İstanbul, “Beteroğlu” takma adıyla Yücel dergilerinde şiirleri çıktı. 1946 CHP şiir yarışmasında “Cebbaroğlu Mehemmed” şiiriyle birincilik ödülü kazandı. Bu başarıdan sonra hızla tanınıp sevildi. Genç, Yeni Nesil, Varlık, Aile, Yirminci Asır, Seçilmiş Hikayeler, Kaynak, Ufuklar, Mavi, Yeditepe, Dost, Yelken, Ataç, Yön, Milliyet Sanat, Sanat Olayı gibi dergilerde şiirleri, deneme ve eleştirileri yayınlandı. Türk edebiyatının önemli isimleri arasına girdi.
Garip Akımı ve İkinci Yeni şiirine karşı çıktı. Mavi ya da Maviciler adıyla tanınan toplumcu gerçekçi şiir akımını başlattı.
Şiire yeni bir ses düzeni, taşkın, coşkulu bir anlatım ve kendisine özgü bir duyarlılık getirdi. Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum şiir kitaplarındaki şiirleriyle genç şair kuşağını etkiledi. Yasak Sevişmek, Elde Var Hüzün kitaplarındaki şiirlerinde divan şiiri ve şarkılardan da yararlandı.
İlk iki romanı Sokaktaki Adam ve Zenciler Birbirine Benzemez’den sonraki romanlarında tarihsel konulara ağırlık vermeye başladı. Bu tür romanlarında öz Türkçe akımına karşı çıktı.
- Edebi Kişiliği:
Şair, romancı, senarist, düşünce adamı kimlikleri ile Cumhuriyet döneminin en etkili sanatçılarından olmuş ve 1950 yılından sonraki kültür yaşamımıza damga vurmuştur. - “Balıkçı Türküsü” adlı ilk şiirini yazdıktan sonra, 1946 yılında yarışmada ikincilik aldığı “Cebbaroğlu Mehemmed” şiiriyle adını duyurmuştur.
- İkinci Yeni’ye ve Garip akımına ilk karşı çıkan kişilerden olmuştur. Garip akımını Orhan Veli’yi eksik bir şair görmesi ve akımın anlayışını dar ve sığ bulması nedeniyle eleştirmiş
- İkinci Yeni’yi ise “yozlukla” itham etmiştir. Bu gruplara karşı çıkan Attila İlhan Mavi dergisindeki yazılarından hareketle “Mavi Akımı” oluşturmak istemiş, ancak bu hareket pek başarı sağlayamamıştır.
- Yazdığı şiirlerin son baskısına, onları neden yazdığına dair notlar koyması birçok eleştirmen tarafından yanlış bulunmuş ve okuyucunun istediği biçimde şiiri yorumlama hakkına ipotek koyduğu söylenmiştir.
- Şiirlerinde imla kurallarını reddetmiş ve kendine has imla kuralları kullanmış olan Attila İlhan, büyük harf hiç kullanmamıştır.
- Senarist olan ve Ali Kaptanoğlu adıyla senaryolar yazan Attila İlhan, “Sinemaya tutkunluğum bilinmeden şiirim anlaşılmaz.” demiştir. Eserlerinde sinema tekniğini kullanan sanatçı, adeta kamerasını kalabalıklar üzerinde gezdirmiş; tıpkı sinemadaki gibi eserlerinde de zaman, çevre, dekor sık sık değişmiştir.
- Attila İlhan eserlerinde en çok aşk, intihar, cinsellik, sığınma, korku, içki, ölüm, ayrılık, kavga, kahramanlık konularını işlemiştir. Barış, özgürlük, insan sevgisi gibi toplumsal konulara da yönelmiş olan şair kimi zaman romantik toplumcu olarak da nitelendirilmiştir.
- Klasik şiir, modern şiir ve halk şiirinden bileşime giden şair, Divan şiirinin biçim özelliklerinden de yararlanmış ve argoya yer verdiği, halk söyleyişlerinden yararlandığı bir anlatımla şiirlerini kaleme almıştır.
- Şiir, roman, deneme, gezi gibi birçok türde başarılı eserler veren sanatçı romanlarında daha çok II. Dünya Savaşı yılları Türkiye’sini ve darbeler dönemini anlatmıştır.
Şiir anlayışı üç döneme ayrılır:
- Toplumcu gerçekçi dönem (1941-1951): Bu dönemde özellikle Nazım Hikmet’ten etkilenmiştir. Savaşlar, özgürlük sorunları, insan sevgisi konularını işlemiştir. “Duvar” şiiri, bu dönemin en önemli ürünüdür. Yapıtlarında egzotik betimlemelere de yer vermiştir. Ülke gerçeklerini gerçekçi bir yaklaşımla ve gözlemleriyle anlatmıştır. Eserlerinde öyküleyici anlatım biçimine yer vermiştir. Bu dönemde ses özelliklerini halk şiirinden almıştır. Garip akımına ilk o karşı çıkmıştır.
- Bireyin kendi varlığını ve evrendeki yerini sorguladığı dönem (1959-1968): Modern dünyanın karşısında yalnız kalan ve varlığı tehdit altında olan insanın şiirini yazar.
- Neoklasik dönem: Bu dönemde divan şiirinin ses simge özelliklerinden yararlanmıştır.
Senaryolarını yazdığı önemli filmler: Yalnızlar Rıhtımı (Lütfi Akad), Ateşten Damlalar (Memduh Ün), Rıfat Diye Biri (Ertem Gönenç), Şoför Nebahat (Metin Erksan), Devlerin Öfkesi (Nevzat Pesen), Ver Elini İstanbul (Aydın Arakon).
Atilla İlhan Eserleri:
ŞİİR:
Duvar (1948)
Sisler Bulvarı (1954)
Yağmur Kaçağı (1955)
Ben Sana Mecburum (1960)
Bela Çiçeği (1962)
Yasak Sevişmek (1968)
Tutkunun Günlüğü (1973)
Böyle Bir Sevmek (1977)
Elde Var Hüzün (1982)
Korkunun Krallığı (1987)
Ayrılık Sevdaya Dahil (1993)
ROMAN:
Sokaktaki Adam (1953)
Zenciler Birbirine Benzemez (1957)
Kurtlar Sofrası (1963/64)
Bıçağın Ucu (1973)
Sırtlan Payı (1974)
Yaraya Tuz Basmak (1978)
Fena Halde Leman (1980)
Dersaadet’te Sabah Ezanları (1981)
Haco Hanım Vay (1984)
O Karanlıkta Biz (1988)
GEZİ-DENEME-ELEŞTİRİ:
Abbas Yolcu (1957)
Hangi Sol (1971)
Gerçekçilik Savaşı (1980)
Hangi Atatürk (1981)
Batı’nın Deli Gömleği (1982)
İkinci Yeni Savaşı (1983)
Sağım Solum Sobe (1985)
Yanlış Kadınlar Yanlış Erkekler (1985)
Ulusal Kültür Savaşı (1986)
ÖDÜLLERİ
1946 CHP Şiir Yarışması Birinciliği
1974 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü Tutuklunun Günlüğü ile
1975 Yunus Nadi Roman Armağanı Sırtlan Payı ile
İLGİLİ İÇERİK