AHMET VEFİK PAŞA HAYATI ve ESERLERİ

AHMET VEFİK PAŞA KİMDİR?

Yazar, (1823 - 2 Nisan 1891). İstanbul'da doğdu. Elçilikte gö­revli bulunan babası Ruhiddin Efendiyle birlikte üç yıl ka­dar Paris'te kaldığından öğrenimini bir Fransız lisesinde yap­ma olanağı buldu (1834-1837). Yurda dönünce, genç yaşta, Ter­cüme Odası'na girdi. Londra Elçilik Kâtipliği (1840), Tahran (1851), Paris (1860) elçilikleri, Sadaret Müsteşarlığı (1871), Maarif Nazırlığı (1872), Mebusan Meclisi Reisliği (1877) görev­lerinde bulundu. Rusya ile savaşın en karışık günlerinde Sad­razamlığa getirildi (4 Şubat 1878). Dört ay içinde azledilerek, bir süre sonra Bursa Valiliği'ne atandı (Şubat 1879). Üç yıl sonra ikinci kez getirildiği Sadrazamlıkta üç gün kalarak ye­niden azledildi. * Dilimiz üzerinde ilk önemli çalışmalardan birini yaparak Lehçe-i Osmanî adlı sözlüğü (1445 s., ilk bas. 1876; 2. bas. 1888) hazırlayan Ahmet Vefik Paşa, yapıtın önsözünde Türkçenin bağımsız bir dil olduğunu savunmuş ve Türkçe sözlükleri ayrı ayrı yayımlamıştır. Ayrıca Ebülgazi Bahadır Han'ın (1603-63) tarihini Şecere-i Evşal-i Türkiyye adı ile Çağatayca'dan Batı Türkçesine çevirmiş, Türk dilinin büyük savaşçılarından Ali Şîr Nevaî'nin Mahbubulâlub'ini bastırmıştır. Fezleke-i Tarihi Osmanî adlı okul kitabında ise, batı ülkelerinde okutulan kitapların hazır­lanma yöntemlerini uygulamış, Osmanlı tarihini kuruluş, gelişme, ilerleme ve çöküş açılarından evrelere ayırarak incelemiştir. Her evrenin sonunda, devlet örgütleri ve uygar­lık konularında verdiği bilgilerle Prof. Mükrimin Halil Yinanç'ın belirttiği gibi, daha sonra gelen tarihçilere birleştirme yönünden ışık tutmuştur. Dil ve tarih alanlarındaki çalışma­larının yanı sıra Moliere'den yaptığı çeviri ve uyarlamalarla tiyatromuzun kuruluşuna katkılarda bulunmuş, bu oyunlarda gününün dil anlayışını aşarak, büyük ölçüde Türkçe sözcük kullanmıştır. Bursa Valiliği sırasında kurduğu tiyatro ile dört yıl boyunca (1874 - 1882) halkta tiyatro beğenisinin yara­tılmasına, kökleşmesine çalışmış, düşünce ve inançlarını yaşa­ma geçirme eyleminin olumlu bir deneyini de göstermiştir.

BAŞLICA YAPITLARI: Zor Nikâhı (1869), Zoraki Tabip (1869, 1927, 1933, 1940), Yorgaki Dandini (1869, 1927), Dekbazlık, Me­raki, Azarya (Adapte ve çeviri, 16 oyunu M. Nihat Özön ta­rafından yayımlandı: Moliere'den Ahmet Vefik Paşa Külli­yatı, 4 cilt, 1933).

KAYNAKLAR: İsmail Hikmet Ertaylan (Ahmet Vefik Paşa, 1932), (Devlet Tiyatrosu, Kasım 1957), Sevim Güray (Ahmet Vefik Paşa, 1966). Fevziye Abdullah Tansel (Ahmet Vefik Paşa'nın Eserleri 1964), (Ahmet Vefik Paşa'nın Şahsiyetinin Te­şekkülü, 1964), Şükran KURDAKUL, (Şairler ve Yazarlar Sözlüğü).