Kullanıcı Oyu: 0 / 5

Yıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değil
 

SAFİYE EROL KİMDİR?

1900-1964

İlerde tanıyacağımız Samiha AYVERDİ gibi Safiye EROL da yaşadığı ve düşündü­ğü tasavvufi konuları romanlaştırmıştır. Dergâh, tarikat, sohbet hayatını, Avru­pa'yı tanıyan bir Türk aydını kimliğiyle düşünce, kültür ve yaşayış olarak sürdür­müştür. Manen bağlandıkları Ken'an Rıfaî'nin havası ve ilhamı içinde Safiye Erol ve arkadaşları tasavvufun 20. yüzyılında, inanç, düşünce ve uygulanışım uzun sü­re devanı ettirmişlerdir. Nitekim bu yoldaki deneyiş ve hayranlıklarını dile geti­ren "Ken'an Rıfaî ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık" (1951) adlı eser Safi­ye EROL'DAN başka Samiha AYVERDİ, Nezihe ARAZ, Sofî Huri hanımların da imzala­rını taşımaktadır.

Safiye EROL, bütün öğrenimini, 13 yaşında iken gittiği Almanya'da yaptı. Felse­fe bölümünde bir de doktora hazırladıktan sonra, 15 yıl kaldığı Almanya'dan 1938'de yurda döndü. Yaşayışı, tefekkürü ve inancı ile Batı'nın maddî gelişmesi­ni, Doğu'nun, özellikle Türklüğün manevî yükseliş felsefesi olan tasavvufla kay­naştırmayı denedi. Yazılarında, romanlarında bu fikri ve duygulan işledi.

Bir kısmı gazetelerde tefrika olarak kalan romanlarının, kitap halinde çıkmış olanları: Kadıköy'ün Romanı (1939), Ülker Fırtınası (1944), Ciğerdelen (1947)'dir. Ayrıca Safiye, Sami Dilara imzasıyla Millî Mecmua’da ve başka dergilerde çıkmış hikâyeleri... Knut Hamsun ve Selma Lagerlöff’ten roman çevirileri de vardır.

Ciğerdelen isimli tarihî-tasavvufî derin temalar taşıyan ve bizce sanat değeri yüksek olan romanında, hayat ve düşüncesinden izler taşıyan bazı parçalar görül­mektedir:

"Tahsil hayatım üzerinde uzun boylu durmayacağım. O zaman Almanya'da, pek çok Türk çocukları vardı. Kimi serserilik etti. Kimi şöyle böyle, kimi parlak muvaffâkiyetle okudu. Fakat içlerinde kaç tanesi kendi millî varlığıyla bu haşmet­li garp âleminin haklı ve muvazeneli bir terkibini bulmak için savaştı bilmem, Garbın zahirî üstünlüğü için fazla söze lüzum yok değil mi? Fakat hakikî insan­lık kemali aranırsa itiraf edeyim ki ben bu noktada garbın üstünlüğüne hiçbir za­man inanmadım. Milletimin yaratmış olduğu şarkkâri medeniyeti tahlil ederken noksan noksan! diye tenkit ettiğim gibi bugünün garb medeniyetini seyrederken de bağırıyorum: Büsbütün noksan!

insanlar bir altın çağ yaşadılar, eski Yunan zamanında. Eski Yunan, sinesin­de şarkı ve garbı birleştirmek saadetine ermişti, bu yüzden mükemmel oldu. Son­ra miras bölündü: Yunanın ilim İştiyakı, tasnif etmek, teşkilâtlandırmak kudreti hürriyet iptilâsı garba gitti. Bu tarafa ne kaldı? Yaradılış sırrına hürmet, fanilik şuuru, ferde huzur ve ahenk verebilecek dünya görüşü (yani kader ve kısmete inanma), güzellik.

İdeal insan, altın çağın dışında iki yerde daha üredi. Bir defa İspanya Arablarında, ikinci defa serhat Türklerinde. Bunlar, şarkı ve garbı karıştırıp kendilerin­de birleştirmiş insanlardı. Dünya için eğer yeni bir ideal mukadderse ancak gene iki âlemin terkibinden doğabilir O terkibi vücuda getirebilecek şartlan ben Türk milletinde gördüm, İnsanlık tarihinde bize düşen, en kutsal ödev işte budur."

Ciğerdelen, destanlı bir tarih sevgisini, dinî-tasavvufî duygularla kaynaştıran bir romandır. Macaristan'da Türk uç beylerinin, sipahilerinin, üstün din adamı ve şeyhlerin, yiğit delikanlıların, güzel serhat kızlarının maceralarını anlatmaktadır. Tarihte yaşanmış Türk hayat ve töreleri, Ömer Seyfeddin’in "Eski Kahramanlar"ındaki gibi kişiler ve olaylar, Osmanlı'nın Macar ovalarındaki hatıralarından ses vermektedir. Tarihî Osmanlı Türkçesi, din, tasavvuf terimleriyle kaynaşarak, İs­tanbul şivesiyle güzelleşmektedir.

Bu romandan aldığımız bölümlerden birisi, genç Mustafa'nın, serhatlere gel­miş bir Bektaşî Dede'siyle kendi dedesi zeamet beyi Veli Koca'nın manevî terbi­yeleri altında, devlet ve tarikat töresi üzre nasıl olgunlaştığını anlatıyor. Yazar Sa­fiye Erol gibi (onu ecdadından olan) bu Mustafa Durakça da, İslâm hayırseverliği içinde geliştikten sonra tasavvufî aşk'ta yücelmenin ve zeamet beyliğine başlama­nın adayı olmaktadır.

"Muhiddin Abdal bozdoğanı kisbet giyinmişti. Sırtında hırka, başında taç, omuzunda hurç elinde asa, göğsünde billurdan teslim taşı tam cihazı ve yanında keçekülâhlı iki dervişiyle konağa mihman oldu. Bir sene evvel Kümeliden kalk­mış, bütün Hacı Bektaş-ı Veli dergâhlarını dolaşarak yaz dememiş, kış dememiş, sefer etmiş, Tuna serhatlerine erişmişti. Niyeti, Nemseli ile görülecek Kerbelâ gü­nünde tef ve kudüm döğerek, gülbank çekip altın sancaklarını açarak Hak yolun­da vuruşmaktı.

Ergin canlardan olan Veli Kocanın ricası üzerine Şahin konakta eğlendi, on gün kadar genç Mustafa Durakça'yla beraber mahpus odasına çileye kapandı. Ku­ru ekmekle suya yattılar, Mustafa'nın kardeşi güzel Zeyneb, ağasının böyle katı riyazet çekmesine dayanamıyor, görenlerin kâh merale, kâh gazele, kâh Çin ahu­suna benzettikleri Haktan sürmeli gözlerinden dizi dizi yaşlar akıtıyordu. Gizlice mahpus köşesine yanaşıp Mustafa'ya bir piliç, bir kâse bal gibi yiyecekler sun­mak istediyse de Mustafa onu, sırtını sıvazlayarak alnındaki sırma perçemleri öperek hemen savdı. Çilenin haftasında Veli Koca Mustafa'yı çağırttı: "Di baka­lım, muhabbet ummanında kaç kulaç derine indin? İlk evvelâ ne yapmak murad edersin?" diye sordu. Mustafa, durgun süzük yüzünde şebnemler gibi berraklaş­mış mavi gözlerini duvarın yüksekçe bir yerine asılmış talik yazıya dikmiş dalgın duruyordu. Bu Kur'ândan bir âyetti ki, Cennet bahçelerinde akan sulardan bahse­diyordu. Delikanlı dedesine döndü. Çok düşünmüş, kararlara varmış, bu kararla tal yuvah, yaban keçisi yollu, uçururum gökdelen kayalı, sarp Balkanları aşarak Edirne'de huzura varıp el bağladığı zaman serdar ayağa kalkıp:

Gel benim serhatler aslanı yüce Kocam, dedi, işte gene tuğlarımız çıktı. He­men karlar alaca olunca Nemse seferine at bağlarız. Biz barışa nice rağbet etsek kâfir tek durmaz. Uzlaşma yer ile gök farkı kadar uzaktır. Aramıza gene kılıç düş­tü. İçime doğar; bu sefer Nemselilerle davamız tamam görülecek, savaş belki yıl­lar sürecek. Öyle bir cenk olacak ki, ya bizim ülkede ya onların diyarında baykuş­lar öte!" (Ciğerdelen, 1974, s. 56-57)

AHMET KABAKLI, TÜRK EDEBİYATI

SON EKLENENLER

Üye Girişi