YAZICIOĞLU ALİ HAYATI ve ESERLERİ
Doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bilgi yoktur. Tarihi ve dastanî nitelikteki Önemli eseri Selçuk-nâme veya Oğuz-nâmedir. Sultan II. Murad'ın emri ile Yazıcıoğlu Ali'nin kaleme aldığı bu eser, o zamana kadarki ve daha sonraki Osmanlı tarihleri arasında, eski Türk destan ve menkıbelerini konu edinişi bakımından tektir.
Türkçesi Dede Korkut dili ve üslûbu kadar sade, duru, sevimli olan Selçuk-nâme, Türk tarihini başlangıcından kendi zamanına kadar ele almaktadır. Başlangıçtan tutarak sıra ile Türk-Oğuz Selçuklu, Moğol ve Osmanlı tarihleri bu eserin konusunu teşkil ediyor.
Kitabımızın bu II, cildinin destanlar bölümünde "Oğuz Han"ı anlatırken belirttiğimiz gibi Yazıcıoğlu Ali, Selçuk-nâme'sinde, Reşidüddin'in Câmiü't-Tevârihinden de yararlanmıştır, Selçuk-nâme'nin diğer İslâm tarihi dönemleri ile ilgili bölümlerinde Ravendinim ve İbni Bîbî'nin eserlerinden Türkçeye çevrilmiş bölümler de bulunmaktadır.
Oğuz Han ve Dede Korkut
Oğuz'un vasiyyet idüp töre koduğı ve ahlâk ve sîreti ve emsal ve hikmet sözleri ki anun mübarek lafzından zuhura geldi, söyledi. Temam Türkistan ve İran ve Tûrân'ı musahhar idüp kadîm yurdına varduğı vaktin mecmû-ı oğulların ve oğul oğullarının divşiriip her birin illü ilinden ve boylu boyından getürüp bir ulu boy itdi, Her birine cevahir altun ve gümüş ve murassa hil'atler ve mertebelü mertebesince velayetler virdi. Dahi eyitdi:
"İy benüm oğlanlarum ve ciğer gûşelerüm! Uş ben pîr oldum, âhirete nakl itmeğüm yakın oldı. Size her nasihat ve Öğüt ki virürem ve vasiyyet iderem, gerekdür ki cân kulağı ile işidüp anı ayn-ı saadet ve devlet bilün anun ile amel kılasız ve oğlanlarunuza ve zürriyât ve uruk ve soyunuza dahi benüm öğüdüm ve sözüm ve vasiyyetüm diyesiz.
Anlar dahi anun ile amel idüp zaman döndükçe oğul oğullarına diyeler ve yitüreler ki mâdâm ki dünyâda olasız ve uruk ve soyunuza yayıla, bu öğütler birle amel ideler ise dünyâ memleketlerine pâdişâh olalar. Hiç düşmen anlara zafer bulmaya. Ve dînlerin yavi kılup azmayalar.
Hemîşe dîn ve dünyâları mâmur ola.
Ve şol vaktin ki benüm öğütlerüm ve törem birle amel itmeyeler lâcerem biri birine uymayalar ol sebebile anlarun üzerine düşmen zafer bulup gâlib ola. Her bir boy bir iklîme düşe. Tacik ve oturak ile karışalar, boyını ve sünüğüni unıdalar" didi.
Dahi halvet idüp altı oğlına ve yigirmi dört oğlanları oğullarına eyitdi; "Birimiz bir ok virün" didi. aldı, eliyile ufatdı. Ve ikisine eyitti. 'iki ok virün" didi. Virdi. Aldı, ufattı. Ve üçinden birer ok diledi. Dizine urup ufatdı. Ve altısından birer ok diledi. Dizine vurup ufadımadı. Ve on ikisinden birer ok ve on ikisinden dahi birer ok diledi. Alup birer ip ile bağladı. Ellerine virdi. Eyitdi:
"Ne kadar güç ve kuvvetünüz var ise idün görün ufadabilür misimiz" didi, "Ufanmaz" didiler. Eyitdi: "İşbu temsil delîlince gerekdür ki birünüze uyup vasiyetüra mucibince Gün, hân ola, ardınca oğlı Kayı, hân ola. Mâdâm ki Kayı soyından hân var ola. Bayat hân olmaya. Meğer kendü boyına beğ ola. Kayı hân olıcak Bayat sağ kol beğlerbeğisi ola ve sol kol beglerbeği Bayındur'dur. İşbu tertîbce ağa var iken ini ağalık itmeye. Yâni ulu kardaş var iken kiçi kardaş beğ olmaya.
Kayıhân, hân olıcak on iki boy sağ kolına ve on iki boy sol kolına duralar ve altı boylardan ki emmü oğlanlarıdur, birisi sağ kola dura. Biri hânlar hânı boyına karşu karışa. İkisi karavul ikisi çağdavul olalar. Amma karavul başı ve ağası Kinuk'dur" didi. Atasından sonra çok zaman Kayı, hânlar hânı oldı. Pes bu delil ve erkânca...
Pâdişâhumuz Sultân Murâd bin Mehemmed Hân (II. Murad) ki eşrefi âl-i Osmân'dur. Padişahlığa enseb ve elyakdur. Oğuz'un kalan hânları uruğından, belki Cengiz Hânları uruğından dahi mecmûmdan ulu asıl ve ulu sünükdür. Şer'ile dahi örf ile dahi Türk hânları dahi kapusına gelüp selâm virmeğe ve hizmet itmeğe lâyıkdur. Allahu Teâlâ bakî ve payende küsün. Soyı âlem oldukça cihândâr ve cihanda var olsun..,
Peygamber aleyhisselâm zamanına yakın zamanda Bayat boyından Korkut Ata kopdı. Oğuz kavrnınun bilgesiyidi. Ne dirise olundı. Gaibden haberler söyler idi. Hak Teâlâ anun gönüne ilham iderdi. Eyitdi: "Âhır zamanda girü hanlık Kayı'ya- değe. Dahi kimesne ellerinden almaya" didi. O didüği Osman rahmetullâh neslidür.
Oğuz buyurdı, mecmû-ı halkı üç bölük itdiler. Âkillere, bilgelere ve muhâsiblere mâl ve davar cem' itmek ve hare itmek ve kedhudâlık ve vezirlik ve yazıcılık virdi. Ve bahâdurlara çeri beğliği virdi ve celd ü çâlâk kişilere uruk virüp at güdmeğe gönderdi ve ebleh ve bön kişiler eline ağaç virüp deve ve sığır ve koyun güdmeğe gönderdi.
Ve eyitdi ki: "Kaçan bir yüzbaşı ve ellibaşı fevt olsa bir oğlı kalmasa, anun bölüğinde göreler kim at binmekde ve ata tîmâr etmekte bilgeyse ve yancuğında sırımdan ve kavdan ve çakmakdan ve anduzdan ve at gözine koyacak otdan bulunur olsa ve kalanı andan korkar ve utanur gibi olsalar ve eyer uvanuğın ve uyan söküğin düze ve dikebilse ve yay kurmakda ve sarmakda bilür olsam ol bölüğe ağa ideler.
Ve dahi bin beği ve tümen beği olsa, bir er oğlı kalmasa, bin ve tümen içinde kankısı bâhâdur ve iş görmiş ve çeri kolayın bilür ve savaşlar sınamış kişi olsa anı bin beği ve tümen beği ideler. Ve dâim göç ideler, oturak olmayalar. Yazın yazlada ve yayın yaylak yirlerde yöriyeler ve güzin güzle ve kışın kışlak ve sahil yirlerde yöriyeler, Kıtlık görmeyeler ve davarları arıklamaya ve kımız ve süt yoğurt eksük olmaya.
Ve ayş ve çırgamak ferâvân olup dinleneler, Andan sonra eğer bir biş yüz yıl ve bin yıl ve on bin yıl oğlanlar doğup vücûda geleler ve ataları yiri ve orunma oturalar, bu yusun ve bu töre ve yasak ki benden yadigâr kalur, saklayup ayruksını itmeyeler. Hem gokden anlarun devletine meded gele ve dâim ayş ve işret içinde olalar ve Hak Teâlâ anlara eyülük ide, nimetler vire ve âlem halkı anlara duâ ideler."
(Büyük Türk Klâsikleri, C. 2, S. 299)