AHİ - DÖNE DÖNE ÜSTÜME PEYMANELER KAN AĞLASIN

AHİ - DÖNE DÖNE ÜSTÜME PEYMANELER KAN AĞLASIN

GAZEL
1. Döne döne üstüme peymâneler kan ağlasın
Yana yana hâlime şem’-i şebistân ağlasın

2. Dest-mâlin gözleri yaşıyla gömgök su edip
Ol bahâr-ı hüsne karşı ebr-i bârân ağlasın

3. Bunca demlerdir onu hûn-ı ciğerle beslerim.
Kanlar ağlarsa benimçin çeşm-i giryân ağlasın

4. Ben yetimin acıyıp ağlarsa kanlı yaşma
Bahr-i Kulzüm acısın deryâ-yı Ummân ağlasın
…
5. Ağlamakla Âhî gözden çıktı ey pîr-i hıred
Demdir ağlarsa yetîm oldu ol oğlan ağlasın

GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİYLE

1. Kadehler döne döne üstüme kan ağlasın. Gece­leyin yatak odasını aydınlatan mum yana yana halime ağlasın.
İçki meclislerinde bulunanların kadehlerine dö­külen şarap, rengi dolayısıyla kanlı gözyaşlarına benze­tilmekte ve yine mumun yanarken eriyen ve akan dam­lalarıyla da gözyaşı arasında bir benzerlik kurulmakta­dır.

2. Yağmur bulutu göz yaşları ile mendilini sırıl­sıklam yapıp o baharı andıran güzelliğe ağlasın.
3. Bunca zamandır onu, ciğer kanıyla besliyo­rum. Benim için ağlayacaksa gözyaşı döken göz ağlasın.
4. Ben yetimin kanlı gözyaşlarına acıyıp ağlarsa, Kızıldeniz ağlasın, okyanus ağlasın.
5. Ey yaşlı bilge! Âhî ağlaya ağlaya gözlerinden oldu (itibardan düştü), O oğlan yetimdir; ağlarsa yeridir, ağlasın.
 

Divan şairleri farklı şekillerde yorumlanacak tarzda şiir söylemeyi severler. Bu beyit bunun örnekle­rindendir. Babasının ölümü üzerine annesinin bir başka­sıyla evlenmesine içerleyen ve memleketini terk ederek İstanbul’a gelen şair, kendisini yetim olarak nitelemiş olabilir. (Dördüncü beyit de bu şekilde yorumlanabilir.) Bu takdirde “pîr-i hıred” diye kendi babasına seslen­mektedir. “Gözden çıkmak” ifadesi hem kör olmak hem de itibardan düşmek anlamlarına gelir. Oğlan kelimesi ise gözbebeği demektir. Gözbebeği yetim olarak düşünülmüştür, çünkü göz ölmüştür. Yetim kalan gözbebeği ağlamaktadır. Ayrıca beyitte oğluna duyduğu hasret dolayısıyla ağlamaktan gözleri kör olan Hz. Yakub’a da işaret vardır. Bu durumda, kendisini kıskanan kardeşleri yüzünden küçük bir çocuk iken babasından ve aile oca­ğından ayrı kalan Hz. Yusuf bir yetim olarak düşünül­müş, onun yaşlı babası da ihtiyar bilge olarak anılmıştır. “Demdir” sözü de ağlasa yeridir, ağlama zamanıdır an­lamlarına gelmekle birlikte, döktüğü gözyaşı kandır, şeklinde de yorumlanabilir.

Prof.Dr. M.A. Y. SARAÇ DİVAN EDEBİYATI ŞİİRİNDEN SEÇMELER