İLKLER-1
* İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi
* İlk yazılı eser ve Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri
* İlk Türk yazarı: Yolluğ Tigin
* Bilinen ilk Türk şairi : Aprınçur Tigin
* İlk mesnevi, Türkçe yazılan ilk kitap, ilk siyasetnâme, ilk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz: Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
* İlk Türk dili sözlüğü : Divan-ı Lügati’t Türk – Kaşgarlı Mahmut
* İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami - Kamus-ı Türki
* İlk Tezkire (biyografik eser) : Mecalisü’n Nefais – Ali Şir Nevâi
* İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevai
* İlk hatıra kitabı : Babürşah /Babürname
* İlk seyahatname : MİR’ATÜL MEMALİK / SEYDİ ALİ REİS
* Tasavvuf konulu ilk şiirler ve tekke şiirinin babası : Divan- ı Hikmet – Hoca Ahmet Yesevi
* Fabl türü ilk eser: Harnâme – Şeyhi
* İlk Türk destanı :Alp Er Tunga Destanı
* Dünyanın bilinen ilk destanı:Sümerlerin Gılgamış Destanı
* Dünyanın halen yaşayan, en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı: Kırgızların Manas Destanı
* İlk divan şairi: Hoca Dehhani
* Şarkı nazım şeklini oluşturan: NEDİM
* Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim
* Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
* İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun /Katip Çelebi
* İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus'ul Âlam
* Dünya Edebiyatında ilk önemli roman örneği Cervantes’in Don Kişot adlı eseridir.
* İlk ROMAN çevirisi: Yusuf Kamil Paşa / Fenelon’dan Telemak /1859
* Şiire ilk kez müstakil ad koyan şair: ŞİNASİ
* İlk yerli roman: Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat 1872
* İlk edebi roman: İntibah / Namık Kemal 1876
* İlk tarihi roman : Namık Kemal / Cezmi , A. Mithat / Yeniçeri
* İlk köy romanı : Nabizade Nazım / Karabibik
* İlk realist roman : Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
* İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
* İlk psikolojik roman denemesi: Zehra - Nabizâde Nazım
* İlk gerçekçi (realist) romancı Romanları ile Halit Ziya Uşaklıgil
* İlk kadın romancımız:Fatma Aliye Hanım – Muhaderat
* En başarılı psikolojik roman yazarımız: P.Safa / 9.Hariciye Koğuşu
* Kurtuluş savaşımızı doğrudan işleyen roman :Ateşten Gömlek
* İlk naturalist eserimizin yazarı Nabizâde Nazım / Zehra
* Batılı tekniğe uygun ilk roman : Halit Ziya Uşaklıgil / Aşk-ı Memnu
* Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri: Boccaio Decameron Öyküleri
* İlk öykü denemesi, Emin Nihat’ın Müsameretname adlı eseridir.
* İlk hikâye örneği: Letaif-i Rivayet Ahmet Mithat Efendi(Kıssadan Hisse)
* Batılı anlamda ilk hikayeler ( İlk Realist Hikayeler) : Sami Paşazade Sezai - Küçük Şeyler
* İlk tiyatro çevirileri: Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den
* Batılı anlamda ilk tiyatro eseri : Şinasi – Şair Evlenmesi 1859
* İlk şiir çevirisi: Şinasi Tercüme – i Manzume adlı eseri
* İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi Şinasi
* Noktalama işaretlerini ilk kez kullanan, ilk Türk gazeteci: Şinasi
* Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal / Vatan Yahut Silistre
* İlk Atasözleri (Folklor) Kitabı :Şinasi /Durub-i Emsal-ı Osmaniye
* İlk resmi Türkçe gazete : Takvim –i Vakayi 1831
* İlk yarı resmi gazete : Ceride-i Havadis 1840
* İlk özel gazete : Tercüman-ı Ahval / Şinasi ile Agah Efendi 1860
* İlk pastoral şiir: A.Hamit Tarhan /Sahra
* İlk antolojisi: Ziya Paşa /Harabat
* Kafiyesiz ilk şiir: Abdülhak Hamid Tahran - Validem
* Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan : A.Hamit / Eşber veya Sardanapal
* Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: A.Hamit / Nesteren
* İlk mensur şiir örneklerini veren : Halit Ziya
* Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan :Mehmet Emin Yurdakul
* İlk eleştiri, (batılı anlamda ilk eleştiri): Tahrib-i Harabat, Renan Müdafaanamesi Namık Kemal
* İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
* İlk mizah dergisi: Diyojen /Teodor Kasap
* İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
* Batılı anlamda ilk hatıra : Namık Kemal – Magosa Hatıraları
* Batılı anlamda ilk gezi yazıları: Ahmet Mithat - Avrupa’da Bir Cevelan
* İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecr-i Ati
* İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdülhalim Memduh Efendi
* Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
* Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman Paşa / Sarf-ı Türki
* Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: R. Mahmut Ekrem
* Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
* Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı: Ömer Seyfettin
* İlk köy şiiri: Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı
* Bizde epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
* Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan: Şinasi
* Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanas
* Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos
* Deneme türünün kurucusu: Montaigne
* Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadolu'yu işleyen: Refik Halit Karay
* İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret / Şermin
* Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
İLKLER-2
1. Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri milattan sonra 8. yüzyılda ortaya konulan Orhun yazıtlarıdır. Bu yazıtlar, edebiyatımızdaki ilk söylev (nutuk) eseri de sayılabilir.
2. Orhun Yazıtları’nı ilk kez okuyup çözümleyen kişi Danimarkalı bilgin Thomsen (1842 - 1927)'dir.
3. ŞİİRLERİ ELİMİZDE BULUNAN ilk Türk şairi Aprin-çur Tigin (8. yüzyıl)'dir. Uygurların ilk döneminde eser veren bu sanatçı, maniheizmden etkilenmiştir.
4. EDEBİYATIMIZIN ilk mesnevisi, Yusuf Has Hacip'in 11. yüzyılda yazdığı Kutadgu Bilig'dir.
5. TÜRK DİLİNİN İLK SÖZLÜĞÜ, Kaşgarlı Mahmut’un 11. yüzyılda yazdığı Divanü Lügati't Türk adlı eserdir.
6. EDEBİYATIMIZDA ŞAİRLERLE İLGİLİ ilk biyografik eser (ilk şairler tezkiresi) Çağatay şairi Ali Şir Nevai'nin (1441 - 1501) Mecalis-ün Nefais adlı kitabıdır. Anadolu Türkleri edebiyatında ise ilk tezkire örneği Edirneli Sehi bey'in Heşt Behişt adlı eseridir (16. yüzyıl).
7. TÜRK EDEBİYATININ tasavvuf alanında şiirler yazan ilk şairi Ahmet Yesevi (? -1166)'dir.
8. Edebiyatımızda anı (hatıra) türünün ilk örneği, Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu Babür Şah'ın (1488 - 1530) Babûrnâme (vekayi) adlı eseridir.
9. Edebiyatımızda gezi türüyle ilgili ilk eser ise evliya çelebi'nin (1611 - 1682) Seyahatnâme adlı eseridir.
10. Edebiyatımızda ilk fabl örneği şeyhi (1371? - 1431 ?)‘nın Harnâme'si sayılabilirse de batılı anlamda ilk fabl örneklerini Tanzimat edebiyatı sanatçısı Şinasi yazmıştır.
11. İlk roman çevirisi Tanzimat döneminde, Fransızların klasik akıma bağlı yazarı Fenelon'dan 1859'da “Telemak” adıyla yapılmıştır. Bu eseri dilimize Yusuf Kâmil paşa çevirmiştir.
12. Edebiyatımızda ilk roman örneği, Şemsettin Sami’nin 1872'de yayımlanan Taaşşuk-ı Talât ve Fıtnat adlı eseridir. Bunu Ahmet Mithat Efendi'nin 1874'te yayımlanan Hasan Mellâh adlı romanı izler
13. İlk edebi roman örneği, Namık kemal'in İntibah ya da Sergüzeşt-i Ali Bey adlı eseridir (1876).
14. İlk tarihsel konulu romanımız, Namık kemal'in Cezmi’sidir (1880). Bu eser, konusunu Türk - İran savaşlarından alır.
15. İLK KÖY ROMANIMIZ, Nabızade Nazım'ın Karabibik adlı eseridir (1890).
16. İlk realist roman örneği, (batılı anlamda) recaizade Mahmut Ekrem’in yazdığı Araba Sevdası’dır (1896).
17. İlk psikolojik roman örneği, Servet-i Fünun sanatçısı Mehmet Rauf'un Eylül’üdür (1901).
18. İlk modern roman örneklerini Halit Ziya Uşaklıgil yazmıştır: Mai ve Siyah (1897), Aşk-ı Memnu (1900).
19. İLK TEZLİ (BİR GÖRÜŞÜ SAVUNAN) ROMANIMIZ, Nabızâde Nazım'ın Zehra'sıdır (1896).
20. İLK KADIN ROMANCIMIZ, Fatma Aliye hanım'dır. Bu sanatçının “Muhadarat” (1892) adlı romanı, en önemli eseridir.
21. İLK ÖYKÜ ÖRNEKLERİNİ Tanzimat sanatçısı Ahmet Mithat Efendi, “Letaif-i Rivayat” (söylenegelen güzel hikâyeler) adıyla vermiştir. Bu öyküler 1870 - 1895 arasında 25 cilt olarak basılmıştır.
22. Batılı anlamdaki ilk öykü örneklerini ise Samipaşazade Sezai “Küçük Şeyler” adlı eseriyle ortaya koymuştur (1892).
23. İlk tiyatro çevirilerini ve uyarlamalarını Tanzimat sanatçısı Ahmet Vefik paşa, Fransız Moliere'den yapmıştır (1869).
24. Sahneye konulan ilk tiyatro eseri, Namık kemal'in “Vatan yahut Silistre”sidir.
25. Şinasi’nin edebiyatımıza getirdiği “ilk”ler şunlardır:
a) İlk tiyatro (batılı anlamda) eseri: şair evlenmesi (1859)
b) İlk şiir çevirileri: Racine, Lamartine, Fenelon'dan (1859)
c) İlk fabl çevirileri: Fransız şairi la Fontaine'den (1859)
d) İlk makale örneği: “mukaddime” (önsöz), Tercüman-ı Ahvalde yayımlanmıştır (1860).
e) İlk noktalama işaretleri (1859)
26. İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval'in çıkarılması 1860'ta (Agâh Efendi'yle beraber).
27. İlk epik tiyatro örneği, cumhuriyet döneminde Haldun Taner’in yazdığı Keşanlı Ali Destanı’dır (1964).
28. UYAKSIZ İLK ŞİİR örneğini, edebiyatımızda Abdülhak Hamit Tarhan yazmıştır (validem, 1913).
29. Divan şiirinin ilk şairi ve kurucusu Hoca Dehhani (13. yy) dir.
30. İLK MENSUR ŞİİR ÖRNEKLERİNİ Halit Ziya Uşaklıgil, “Mensur Şiirler” adlı eseriyle vermiştir.
31. İlk pastoral şiir örneklerini modern Türk edebiyatında Abdülhak Hamit Tarhan “Sahra” adlı eserinde vermiştir (1878).
32. İlk resmi gazete: Takvim-i Vekayi (1831)'dir.
33. İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis (1840)'tir.
34. İlk dergi örneği, Münif Paşa'nın çıkardığı Mecmua-ı Fünûn'dur (1861).
35. İLK MİZAH DERGİSİ “Diyojen”i Teodor Kasap çıkarmıştır (1869).
36. İlk antoloji, Harâbat'tır (1874). Ziya Paşa bu eserinde divan şairlerinin şiirlerine yer vermiştir.
37. İLK ELEŞTİRİ YAZISI, “edebiyatımız hakkında bazı mülahazatı şamildir” başlığını taşır ve Namık Kemal'e aittir (1866).
38. İlk eleştiri eseri; “Tahrib-i Harâbât” (1885), Namık Kemal'indir. Namık kemal, bu eserinde Ziya Paşa'nın Harâbat adlı divan şiiri antolojisinde savunduğu düşünceleri eleştirir.
39. BATILI ANLAMDA İLK GÜNLÜK; “Seyahat Jurnali” (1897)'dir. Bu eserin yazarı Direktör Ali Bey'dir.