CİNAS
Şekil ve telâffuz bakımından aynı veya birbirine çok yakın (sesteş), fakat manaları farklı iki kelimeyi şiirde bir araya getirmek veya kafiye olarak kullanmaktır.
İki gruba ayrılır
a) Tam Cinas: Kelimelerin bütün yönlerden (dört yönden) birbirlerine uygun olması sonucu meydana gelen cinastır. Bu dört yön (Vücûh-ı erbaa) şunlardır:
a)Kelimeyi meydana getiren harflerin uygunluğu,
b) Harflerin sıralarının uygunluğu ,
c) Harflerin sayılarının uygunluğu,
d) Harflerin harekelerinin uygunluğu (okunuşunun uygunluğu)
“Ey kimsesizler, el veriniz kimsesizlere
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere”
(YKB)
"Söylerken o sözleri kızardı
Hem hazzeder âh hem kızardı"
"Kısmetindir gezdiren yer yer sen
Arşa çıksa akıbet yer yer seni "
"Bir güzel şuha dedim ki iki gözün sürmelidir
Dedi vallahi seni Hind’e kadar sürmelidir "
Her nefeste işledim ben bir günâh
Bir günâh için demedim bir gün âh
Yanalı
Haylice vakit oldu
Ben bu yerde yanalı
Binme nâmert atma
Ya mıhı düşer ya nalı
Kara gözler,
Sürmeli kara gözler,
Gemim deryada kaldı,
Gözlerim kara gözler.
Böyle bağlar,
Yar başın böyle bağlar,
Gül açmaz, bülbül ötmez,
Yıkılsın böyle bağlar,
b) Yarı Cinas: Tam cinasta dört yönden uygunluk esastı. Yarı cinasta ise bu dört yönden herhangi birinde uyuşmazlık temel alınır.
“Vicdanların azâbıyız onlar tanır bizi
Tâzîb için ziyârete gelmiş sanır bizi”
(YKB)
Baş harfleri değişik
Cinas eski edebiyatçılar tarafından neredeyse harfe kadar indirgenerek muhtelif çeşitlere ayrılmıştır. Bu eski alfabenin verdiği bir hususiyettir.
- Önceki
- Sonraki >>