“ki” BAĞLACI “-ki” SIFAT ve ZAMİRİNİN YAZIMI
Türkçede üç çeşit "ki" vardır:
1. Bağlaç olan "ki"
2. Sıfat yapan "-ki"
3. Zamir olan(ilgi zamiri) “-ki”
1.BAĞLAÇ OLAN “Kİ”
- Bağlaç olan "ki" daima ayrı yazılır.
- Sıfat yapan "-ki" ve zamir olan "-ki" eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
Bağlaç olan ki ayrı yazılır:
- Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.
I. Cümle II. Cümle
- Eve geldim ki ne göreyim?
I. Cümle II. Cümle
Bu iki cümlede görüyoruz ki bağlaç olan ki genellikle iki cümleyi bağlar
Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır:
- Ders bitti, zil çaldı mı ki?
- Seni öyle göreceğim geldi ki.
- Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, şuurla işlensin. (Atatürk)
Birkaç örnekte ki bağlacı kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır:
- Belki
- Çünkü
- Hâlbuki
- Mademki
- Meğerki
- Oysaki
- Sanki
Bu örneklerden “çünkü” sözünde ek aynı zamanda küçük ünlü uyumuna uymuştur.
2. SIFAT YAPAN “-ki”
Sıfat yapan “-ki” eki yer bildiren kelimelere “-deki/-daki” şeklinde, zaman bildiren kelimelere doğrudan eklenir ve bitişik yazılır.
- Evdeki hesap çarşıya uymadı
Sıfat isim
- Yoldaki eşya kimin acaba?
Sıfat isim
- Akşamki yemek çok güzeldi
Sıfat isim
- Dünkü maç enfesti
Sıfat isim
- Yarınki yazılı sınavı nasıl olacak acaba?
Sıfat isim
3.ZAMİR OLAN “-ki”
“-ki” eki bir ismin yerini tutarak zamir olarak kullanılabilir Bu da genellikle bir isim tamlamasında tamlananın yerini tutar.
- Benim kitabım Ahmet'in kitabından yenidir.
t.yan t.nan t.yan t.nan
- Benim kitabım Ahmet'inkinden yenidir."
t.yan t.nan t.yan ilgi.e -ki zamiri
Yukarıdaki cümlede “-ki” eki “kitabın”yerini tuttuğu için ve “-in” ilgi ekinden sonra geldiği için zamir olarak kullanılmış ve bitişik yazılmıştır.
UYARI: Dilimizdeki bu üç farklı "-ki"yi birbiriyle karıştırmamak için şu pratik yöntemleri uygulayın.
Cümle içerisinde -ki'den sonra -ler çokluk ekini getirebiliyorsanız o “-ki” zamir olan -ki'dir. Ayrıca zamir olan -ki'nin bir ismin yerini tuttuğunu ve genellikle zamirlerin üzerine geldiğini de unutmamalıyız.
Sıfat yapan -ki de sıfat tamlaması kurar. Sıfat yapan -ki her zaman bitişik yazılır. Pratik olarak önündeki isme "hangi" sorusunu yönelterek bulur ve diğer -ki'lerden ayırt ederiz, öyleyse bu sıfat yapan -ki eklendiği sıfata daima bitişik yazılır.
Bağlaç olan “ki”nin cümleye kattığı anlamlar
- Anlamca ilgili iki cümleyi birbirine bağlar.
İşittim ki bu gölün balığı çok lezzetliymiş.
- Neden-sonuç ilgisi kurar.
Beni bu konuda bilgilendirmedin ki niye kızıyorsun?
- Koşul ilgisi sağlar.
Sevgi göstereceksin ki sevilesin.
- Özneyi vurgulamak için kullanılır.
Sen ki her zaman yapılması gerekeni bilirdin.
- Cümle sonlarında yakınma ya da kınama anlamı verir.
“Hiçbir çocuk bana ‘baba’ demedi Ben, hiç baba olmadım ki.”
- Sorulu cümlelerin sonunda kuşku, kaygı belirtir.
Konuyu anlamış mıdır ki?
- Şaşkınlık anlamı sağlar.
Eve geldim ki kedim her tarafı darmadağın etmiş.
- Cümle sonunda kullanıldığında eksiltili cümle oluşturur.
Sen hiç yemek yememişsin ki.
