Houston, 21.5.1981
Canım Babacığım,
Sizlere biraz geç cevap yazabildiğim için üzgünüm. Fakat çalışmalarım o kadar yoğun ki, anlatamam. Sizi merakta bıraktıysam, bağışlayın beni.
Bu sizlere Amerika'dan, Texas'tan ilk mektup yazışım. Buraya geleli hemen iki hafta oluyor. Bilseniz neler, ne heyecanlar yaşadım şu kısacık zamanda.
Roma'dan Newyork’a uçakla gelirken, heyecandan-içim içime sığmıyordu. Yıllarca hayaliyle yaşadığım Amerika'da ihtisas yapma imkânına kavuştuğuma hâlâ inanamıyordum. Havaalanında Türk arkadaşlar karşıladı beni. Onlar da, Newyork'taki üniversitelerde ihtisas yapıyorlardı. Sizlere yazdığım kartı havaalanından attım.
Newyork'ta ancak bir gün kalabildim. Ertesi gün sabah erkenden beni Houston'a götürecek uçağa bindim. Houston Havaalanında beni karşılayacak kimse yoktu. O anda ne kadar korktuğumu size anlatamam. Senin, annemin sevimli yüzleriniz gözümün önüne geldi. Az İngilizce biliyordum; üstelik büyük ve bilmediğim bir şehirde yapayalnızdım. Neyse ki, elimde adres vardı. Bir taksiye bindim, kalacağım pansiyona gittim. Oradaki arkadaşlar beni hayretle karşıladılar. Geleceğimden haberleri yoktu. Sonradan aklım başıma geldi. Newyork'tan telgraf çekmemiştim onlara!
Burada küçük bir odam var. İçinde minicik bir masa, bir yatak, bir dolap. İşte eşyam bu kadar. Ama gece lâmbasını unutmamalıyım Okul dışındaki zamanımın hemen hemen tamamı bu odada geçiyor. Çalışmalarımın yoğunluğundan zamanın nasıl geçtiğini fark edemiyorum
Anneciğim, ayrılırken yüzün çok sarıydı, şimdi nasılsın? Babacığım dilerim, beni gittikten sonra tansiyonun çıkmamıştır. Her an gözümün önündesiniz. Sizleri, evimizi, kısacası Türkiye’yi o kadar, özledim ki.
Burada yemekler çok değişik. Bir türlü alışamadım. Ama meraklan mayın, sağlığım çok iyi. Arkadaşlarla da iyi anlaşıyoruz.
Anneciğim, babacığım hepinize sonsuz sevgilerimi ve büyük özlemi ml yolluyorum. Hoşça kalın.
2007 - Houston Rd. Oğlunuz Mehmet
Anchoroge K. Y. 40223 İmza
U.S.A
***
SALİH BOZOK’A
Ayn-ı Mensur Karargâhından,
25-28 Nisan 1323 (1912) gece saat 6.
Mektuplarınızda, gazetelerde bize ait hislerinizi tasvir eden satırları okuduğum zamanlar kalbimin pek derin hislerle çarptığını duyuyorum. Birkaç kardeşinizin Akdeniz'i aşarak, çöllerde uzun mesafeler alarak, donanmasına dayanan düşmanın karşısına çıkması ve buradaki vatandaşla kucaklayarak düşmanı sahile hapsetmesi şüphesiz sizi memnun eder. Fakat biz vatana borçlu olduğumuz fedakârlık derecesini düşündükçe bugüne kadar yapılan hizmeti pek küçük buluyoruz.
Bilirsin ben, askerliğin her şeyden ziyade sanatkârlığını severim. Burada sanatın bütün icraatını tatbik edecek kadar zamana ve bu zamanın doğuracağı vesait ve vesilelere malik olunursa işte o zaman milletin arzusuna uygun bir hizmet yapmış olacağız.
Ah Salih, Allah' bilir, hayatımın bugününe kadar orduya faydalı bir uzuv olabilmekten başka vicdanî bir emel edinmedim. Çünkü vatanın muhafazası, milletin saadeti için her şeyden evvel ordumuzun, eski Türk ordusu olduğunu dünyaya bir daha ispat lüzumuna çoktan kani idim. Bu kanaate ait emellerimin şiddeti ihtimal beni pek ziyade ifratperver göstermişti. Fakat zaman, sâf ve nezih dimağlardan doğan fikrî hakikatleri —kabulünden çekinilse dahi— tatbik ettirir.
Bu gece Derne kuvvetlerimizin bütün kumandanları ve zabitleriyle bir müsamere yapmıştık. Bu satırları çadırıma dönüşümde yazıyorum.' Bu güzel kalpli, kahraman bakışlı arkadaşlarımın, bu küçük rütbeli fakat düşmanı titreten büyük kumandanların samimî nazarlarında vatan için ölmek iştiyakını okuyorum.
Bu okuyuş, dimağımda sizin, bütün Makedonya muhitinde tanıdığım arkadaşların, bütün ordumuzun kahraman evlâtlarının hâtırasını canlandırdı. Kalbimde büyük bir sevinç ve gurur hâsıl oldu: Arkadaşlarıma dedim ki: «Vatan mutlaka selâmet bulacak, millet mutlaka mesut olacaktır.» Çünkü kendi selâmetini, kendi saadetini memleketin ve milletin saadet ve selâmeti için feda edebilen vatan evlâtları çoktur.
Cümlenize selâm ederim, kardeşim.
Derne Osmanlı Kuvvetleri Kumandanı
M. Kemal (Atatürk)
(TDK Mektup Özel Sayısı, s. 2)
ABDÜLHAK ŞİNASİ HİSAR’A
Varşova, 13 Teşrinievvel 1926
Muazzez Abdülhak Şinasi,
Adresinizi bugün öğrendim ve hemen yazıyorum; birkaç ay önce öğrenmiş olsaydım ne kadar iyi olurdu. Korkarım ki bu muhabere bahsinde yine beni haksızlıkla itham edeceksiniz. Siz benim adresimi biliyordunuz, niçin iki satırlık bir şey yazmadınız, dersem serzenişimin haklı olduğunu kabul eder misiniz?
Her ne ise... Bildiğiniz gibi, dört aydan beri Varşova’dayım. Çok sükûnlu bir hayat geçiriyorum. Sây haricinde muttasıl okuyorum, edebiyatın sağlam ve sahih nev'i olarak nazarımda tarih kaldı. Şiir edebiyattan sayılmadığı için onu nâdir ve müstakil bir cevher olarak bir tarafa bırakıyorum. Dediğim gibi, bir hayli eski tarih okudum. Şimdi, bu yaşımda, daha iyi anlıyorum. Diyebilirim ki vatanda millî teşekkülümüzü ilk defa iyi anladım. Etrafımda İstanbul kütüphaneleri bulunmadığına yanıyorum. İstanbul’da iken vaktimi beyhude geçirdiğimi, az okumuş olduğumu İdrak ediyorum.
Okumakta olduğu gibi, yazıda da edebiyat heveskârlığından uzağım. Theophile Gautier ölürken sobre (yalın, özentisiz) bir eser vücuda getiremediğini meharetle hissetmiş. Ben şiirdeki birkaç parçamdan memnunum; fakat okunacak şeyleri okumakta geciktiğime nadimim. Henüz vakit var mı diyeceksiniz? Onu pek zannetmiyorum. Girdiğimiz yaştan iniş aşağı bakmağa başladım, bizim nesil ihtiyarladı ve ihtiyarlığının pek farkında değildir; ben farkına vardım.
Varşova’dan ikinci bir mektubumda bahsedeceğim. Bu ilk mektubum bir medhal olsun. Tahassür ve muhabbetle ellerinizi sıkarım aziz ve nâdir muhibbim, efendim.'
Yahya Kemal
(Abdülhak Şinasi Hisar: Yahya Kemal'e Veda, s. 41-42)
LUDWIG von BEETHOVEN'dan GOETHE’ye
Viyana, 12 Nisan 1811
Ekselans,
—Tıpkı benim gibi— size büyük hayranlık besleyen bir arkadaşın, hemen yola çıkmak üzere olması, size uzun yılların birikimi olan şükranlarımı (sizi çocukluğumdan beri tanırım!) sunmam için bana ancak bir kaç dakikalık zaman bırakıyor. Bunca çoğa karşı, bu ne Tut bir karşılık! —Bettine Brentano, ziyaretimi iyi, hatta memnunlukla karşılayacağınızdan söz etti— yoksa, size 6n derin saygılarından, yaratmış olduğunuz harikulâde eserlere içinde duyduğu sonsuz hayranlıktan başka sunacak şeyi olmayan ben, huzurunuza çıkmayı nasıl düşünebilirdim?
Leipzig'den Breitkopf ve Hertel size pek yakında «Egmont»un müziğini iletecekler. O harikulâde «Egmont»u. okur okumaz, İçimi saran ateşle ele aldım ve sizinle düşünüp, sizinle duyarak müziğe aktardım. —Onu nasıl bulacağınızı çok merak ediyorum.— Tenkitlerinizi de, gerek şahsım, gerek sanatım için faydalı olacakları cihetle en büyük iltifat gibi karşılayacağım.
Ekselanslarının büyük hayranı
Ludwig van Beethovven
LUDWIG van BEETHOVEN’e
Karlsbad, 25 Haziran 1811
Bay Oliva aracılığı ile yolladığınız nazik mektubunuz sayın bayım, beni son derece sevindirdi. Bana karşı beslediğiniz güzel duydular için size teşekkür ederken, mektubunuzda değindiğiniz İsteğe bütün kalbimle katıldığımı belirtmek isterim. Eserlerinizin usta sanatçılar, ya da hevesli kişiler tarafından icra edilişini dinlerken içimde hep, sizin kendinizi piyanonun başında görmek ve olağanüstü yeteneğinizin hayranlığı ile coşmak isteğini duymuştum. Bettine Brentano, kendisine gösterdiğiniz ilgiye lâyık bir insandır. Sizden her zaman büyük bir coşku ve hayranlıkla söz eder. Ve yanınızda geçirdiği saatlerin, hayatının en mutlu saatleri olduğunu söyler.
Benim için hazırladığınız Egmont müziğini, eve döndüğüm zaman bulacağımı sanıyorum. Şimdiden teşekkür ederim. Dinlemiş olanların ağzından onun çok övüldüğünü işittim. Önümüzdeki kış, tiyatromuzda, adı geçen parça oynanırken, müziği de beraberinde vermeyi düşünüyorum. Böylelikle yalnız kendime değil, yöremizdeki sayısız hayranlarınıza da büyük bir şölen sunmuş olacağım. Bay Oliva'yı eğer doğru anladımsa, yapacağınız gezilerden birinde Weimar'a uğramanız ihtimali de varmış. Böyle bir ziyaretin saray halkının ve tüm müzikseverlerin dağınık olmadığı bir zamana rastlamasını isterdim. Onurunuza yakışır şekilde karşılanacağınızdan hiç şüpheniz olmasın. Bunu sağlamak isteyenlerin en başında geldiğimi bildirir, iyiliklerinize bütün kalbimle teşekkür ederken, sağlıcakla kalmanızı diler, saygılarımı sunarım.
Goethe
(Goethe'den. Seçme Mektuplar III, s. 8-12)
Mektup Örneği
Lady Montegu'den
(Lady Montegu, İngiliz elçisi olan kocası Montegu ile birlikte Türkiye'ye gel¬miş Edirne ve İstanbul'da (1717-1718) bir yıl oturmuştur. Bize dair görüşlerini mektuplar hâlinde İngiliz dostlarına yazmış, tarafsız bir sanatçıdır. O sıra 27ya¬şındadır. Gelirken Belgrad ve Edirne'de bulunmuştur. Aşağıdaki parçada Edir¬ne'de (daha İstanbul'a gelmeden ) gördüğü kadın giyimlerini ve Türk hanımları¬nı anlatmaktadır.)
Kontes ye, Edirne, 1 Nisan 1717
Size Edirne'nin gayet mufassal fakat hakiki yeniliklerinden bahsedeceğim. Şimdi beni Türk elbisesiyle görseniz, ne kadar hayret edersiniz. Mamafih, benim gibi sizin de, bu kıyafetin bana yaraştığını teslim edeceğinizi zannederim. Size resmimi göndermeyi düşünüyorum. Fakat şimdilik kıyafetimi tarif edeyim.
Önce çok geniş bir şalvarım var. Bu şalvar gayet ince, gül pembesi, kenarı sırmalı damiskadan yapılmış. Terliklerim beyaz deriden ve sırma işlemeli. Şalvarın üstüne, beyaz ipekten etrafı işlemeli bir tül gömlek sarkıyor. Gömleğin yenleri geniş ve kolumun yarısına kadar. Yakası elmas bir düğme ile ilikli. Gömlekten göğsün renk ve şekli tamamen görünüyor. Entari, sanki vücuda göre biçilmiş bir ceket. Fakat benimkinin kenarı gayet kalın, sırma işlemeli beyaz Şam kumaşından. Bunun öyle uzun kolları var ki... Kenarı da pek kalın sırma işlenmiş, Düğmeleri ya elmas ya inci. Kolları arkaya doğru sarkıyor. Mintanım da şalvarımla aynı kumaştan, Uzunluğu ayaklarıma kadar. Üzerine dört parmak eninde bir kemer bağlanıyor. Zengin hanımların kemerleri hep elmas veya başka kıymetli taşlarla süslü. Fazla masraf etmek istemeyenler; işlemeli satenden yapıyorlar. Kemerler önden, elmaslı toka ile bağlanıyor.
Kürk, Türk kadınlarının bazan giydikleri bazan çıkardıkları bir ev libası. Kürkler ağır dibadan, içleri kakum ve samur kaplı, kolları omuzlarından aşağı iniyor. Benimki yeşil ve kenarı sırmalı. Başa "kalpak" denilen bir başlık giyiliyor. Kışın inci ve elmasla işlenmiş kadifeden bir tarafına konuluyor, biraz da yana doğru yıkılıyor. Üzerine ya elmaslı bir gül veya gayet kibar işlenmiş bir mendille beraber bir altın iğne takılıyor. Başın öbür tarafına da saçlar toplanıyor. Üzerine nasıl bir süs takıştırılırsa, meselâ çiçek, sorguç konuluyor.
En mükemmel moda, türlü taşlardan yapılmış büyük bir demet takmak. İncilerden çiçek goncaları, muhtelif renkte yakutlardan güller. Elmaslardan yaseminler, yakutlardan fulyalar vücuda getiriliyor, Bütün bu şeyler o kadar sanatkârca yapılıyor ki, bu neviden bu derecece güzel bir şey tasavvur etmek bile imkânsızdır.
Saçlar, olanca uzunluğu ile arkaya dökülüyor. İnciler ve kordelâlarla süslenerek, birçok Örgülere ayrılıyor. Ömrümde buradaki kadar güzel, bu derece gür saçlı kadınlara tesadüf etmedim. Yalnız bir kadında yüz on örgü saydım; hem de hiç takma saç yok. Türkiye'de güzeller İngiltere'dekilerden daha çok ve hepsi türlü türlü. Burada hiçbir genç kadına rastlanamaz ki güzel olmasın. Hemen hepsi de kara gözlü, tenleri dünyanın en güzel renginde. Bence İngiliz Kral Sarayı, bütün Hristiyanlık âleminde en güzel kadınların bulunduğu bir yer ise de, orada bile, bunlar kadar güzelleri bulunamaz.
Zengin Türk kadınları, kocalarından pek o kadar korkmuyorlar. Çünkü gelirleri kendi ellerindedir. Divan bile kadınlara hürmet eder. Bir paşa katlolunsa bile, padişah " haremin" yani kadınlar dairesinin şeref ve haysiyetine asla dokunmaz. Dul bir kadın, hiç bir tecavüze uğramadan emin yaşayabilir.
Gerçi Türklerde "şeriat" dörde kadar izin veriyor, fakat kibar erkekler bu izinden istifade etmiyorlar. Bundan başka bir kadın, buna asla tahammül edemez.
Bütün kibarlar arasında tanıdıklarımdan yalnız defterdarın birkaç cariyesi var, Bu cariyeler selâmlığın bir bölümünde oturuyorlar... Fakat bu dediğim defterdara herkes çapkın nazariyle bakıyor ve hiç saygı göstermiyorlar. Zevcesi hep ha¬remde oturuyor kocasını görmek bile istemiyor.
Görüyorsunuz ya sevgili kardeşim, o seyahat uydurmacılarının bizi aldatmağa kalkıştıkları gibi, erkeklerin ahlâkları arasında pek o kadar fark yok. Sizi şaşırtacak şeyler uydursaydım, ihtimal ki daha çok eğlenirdiniz. Fakat sanırım ki, dünyada hakikatten daha lâtif ve size ondan daha lâyık hiçbir şey olamaz.
(Lady Montegu, Şark Mektupları, Çeviren: Ahmet Refik)
İLGİLİ İÇERİK