ANADOLU MECMUASI

Cumhuriyet'in ilk yıllarında yayımlanan fikrî, ilmî ve edebî muhtevalı aylık dergi
Nisan 1340-Mart 1341 (1924-1925) tarihleri arasında on iki sayı çıkan der­ginin imtiyaz sahibi Mehmed Halid (Bay­rı), mesul müdürü ise Haydar Necip'tir.
I. Dünya Savaşı'nın ardından imzalanan mütareke ile Türkiye'de mevcut II. Meş­rutiyet ideolojileri fiilen iflâs edince, 1920’li yıllarda, bu ideolojilere bir nevi tepki olarak, Anadolu'yu Türk kültür ve medeniyetinin esas kaynağı kabul eden Anadoluculuk adıyla yeni bir fikir akı­mı doğdu. Başlangıçta Mükrimin Halil (Yınanç) ile Hilmi Ziya (Ülken), Mehmed Halid ve Ziyaeddin Fahri'nin (Fındıkoğlu) öncülüğünde teşekkül eden akımın ya­yın organı olan Anadolu Mecmuası'nda, Anadolu'yu daha ziyade edebiyat, folklor, kültür, iktisat ve coğrafya açı­sından ele alıp inceleyen makalelere yer verilmiştir.
Türk milletinin İslâmiyet'i Orta As­ya'dan Anadolu'ya gelirken kabul etti­ğini ve Anadolu topraklarında yeni bir medeniyet kurduğu düşüncesinde olan Anadolucular, Cumhuriyet'ten sonra ye­ni Türkiye'ye şekil verecek düşüncenin kaynağını da kültüre dayanan bir Anadoluculuk'ta görmüşlerdir. Fikirlerinin hareket noktasını ise 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra Türkler'in Anadolu'da yepyeni bir medeniyet kurdukları dü­şüncesi teşkil etmektedir. Dergide Mük­rimin Halil, Hilmi Ziya, Ziyaeddin Fahri, Mehmed Halid, Şehabeddin (Uzluk) gibi yazarların kaleme aldığı inceleme ve araştırma mahiyetindeki makalelerde ıs­rarla bu fikir işlenmiştir. Aynı fikir, der­ginin son sayılarında yazar kadrosuna katılan Yahya Kemal tarafından da be­nimsenmiş ve daha sonraki yıllarda sa­vunulmuştur.
Her sayısı dolgun bir muhteva ile çı­kan dergide "Anadolu'nun Fethi" (Mükrimin Halil, nr. 4, 5, 6, 7, 8; Temmuz 1340-Teşrînisâni 1340), "Türk Kavminin Muh­telif Milletlere Ayrılması ve Anadolu Va­tan ve Milletinin Teşekkülü" (Mükrimin Halil, nr. 9-10-11; Mayıs 1341), "Anadolu Örfü ve Destanlar" (Hilmi Ziya, nr. 1, 2; Nisan 1340-Mayıs 1340), "Anadolu İkli­mi" (İbrahim Hakkı, nr. 3, 4, 5, 7, 8; Haziran 1340-Teşrînisâni 1340), "Anadolu'da (?)nî Kıyamlar" (Ahmed Refik, nr. 4; Tem­muz 1340), "Anadolu Madenleri" (Hâmid Sâdi, nr. 6; Eylül 1340), "Anadolu'da Ma­arif Nasıl Taammüm Edebilir?" (Meh­med Emin, nr. 2; Mayıs 1340), "Anadolu Kadınlığı" (Ziyaeddin Fahri, nr. 9-10-11, 12; Mayıs 1341-Eylül 1341), "Anadolu Cumhuriyetinin Maarif Mefkuresi" (İrfan Nâbi, nr. 6; Eylül 1340) gibi makalelerde tarihî, edebî ve diğer bazı sosyal mese­leler değişik açılardan ele alınıp ince­lenmiştir. Başlangıçtaki kültür Anadoluculuğu bir süre sonra siyasî bir şekil al­maya başlayınca grup dağılmış ve der­ginin yayımı da sona ermiştir. Ancak dergi yazarlarından Mükrimin Halil, Hil­mi Ziya. Mehmed Halid, Ziyaeddin Fahri ve Faruk Nafiz gibi bazı isimlerin sonra­ki yıllarda da Anadoluculuk fikri istikametinde eserler verdikleri görülmekte­dir. Derginin yazar kadrosunda ayrıca şu isimler de bulunmaktadır: Rauf Yek­ta, Mehmed Emin (Erişirgil), Necip Âsım, Feridun Nafiz (Uzluk), Haydar Necip, Reşad Şemseddin (Sirer), Hasan Cemil (Tankut), Sadri Edhem. Bunun yanında Ne­cip Fazıl, Ali Mümtaz (Arolat), İsmail Nâmi, Ahmet Hamdi (Tanpınar), Faruk Na­fiz, Ömer Bedreddin (Uşaklı), Kemal Ah­med, Ali Hikmet, Orhan Rıza, Mehmed Faruk (Gürtunca) ve Hüseyin Kemal de derginin şair kadrosunu meydana ge­tirmişlerdir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hilmi Ziya Ülken. Türkiye'de Çağdaş Dü­şünce Tarihi, Konya 1966, s. 796-800; Ha­san Duman, Katalog, s. 19-20; Mehmet Kap­lan, "Anadolu Mecmuası", TDEA, I, 134.
 Abdullah Uçman