Kullanıcı Oyu: 0 / 5

Yıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değilYıldız etkin değil
 

 1932-1935 yılları arasında yayımlanan aylık fikrî ve siyasî dergi.

İlk sayısı Kânunusâni 1932'de çıkan Kadro'nun birinci yılında imtiyaz sahibi olarak Yakup Kadri (Karaosmanoğlu), neş­riyat müdürü olarak da Vedat Nedim (Tör) görünmektedir. Daha sonraki sayılarında bu iki isimle birlikte Şevket Süreyya (Ay­demir). Burhan Âsaf (Belge) ve İsmail Hüsrev’de (Tökin) "Kadro müessisleri" olarak gösterilmiştir. İlk sayıdaki sunuş yazısına göre derginin amacı inkılâpları savunmak ve yerleştirmek, bu doğrultuda milli bir ideoloji meydana getirmek için özellikle genç nesillerde inkılâp heyecanını sürek­li uyanık tutmaktır. Aynı sayıdaki “müstemleke iktisadiyatından Millet İktisadiyatına” başlıklı yazısında Vedat Nedim, yeni Türkiye'nin önünde üç büyük ekono­mik sistemin bulunduğunu, bunlardan komünist sistemi kurmak için Rusya'nın, kapitalist sistemi kurtarmak için Cem'iyyet-i Akvâm'ın uğraştığını, Türkiye Cumhuriyeti'ne düşen görevin ise sömürge ekonomisi yerine millî iktisat sistemini kurmak olduğunu ifade etmektedir.

Millî Mücadele sırasında Halk İştirâkiyun Fırkası üyesi olan İsmail Hüsrev, 1927'de kapatılan Türkiye Komünist Partisi'nin üyelerinden olup daha önce Türki­ye'de ve yurt dışında komünist hareket ve teşekküllere katılan Şevket Süreyya ve Vedat Nedim dergide iktisat ve sanayi alanında devletçiliği savundular. Genel olarak Kadrocular'ın hareket noktası ta­rihî materyalizm olmakla beraber sınıf mücadelesini benimsemeyip emperyalist devletlere karşı yapılan mücadelenin bir sınıfa değil bütün bir millete ait olduğu­nu savunmaktı. Bununla beraber gerek iktisadî devletçilikte gerekse inkılâplarda otoriter ve yaptırımcı bir devletin gereği­ni de her zaman ileri sürdüler.

Yayın yıllarında Kadro dergisine olduk­ça sert tenkit ve suçlamalar yapılmıştır. Bunlar arasında bolşeviklik, faşistlik, to­taliter rejimi teşvik, özel sektörün tama­mıyla reddi, toprak reformu gibi konular başta gelmektedir. Basında Ahmet Ağaoğlu, Hüseyin Cahit (Yalçın), İsmail Hakkı (Baltacıoğlu), Ahmet Hamdi (Başar), Kadro'nun görüşlerine şiddetle karşı çıkarak uzun süren polemiklere yol açtılar. Cum­huriyet Halk Fırkası genel sekreteri Recep (Peker), Kadrocular'ı parti programında yer almayan görüşleri savunmakla suçla­dı. Özel sektörün itirazlarını da İş Banka­sı kurucularından Siirt mebusu Mahmut (Soydan) Milliyet gazetesindeki yazılarıy­la dile getirdi (Ertan, Kadrocular ve Kad­ro Hareketi, s. 168-223).

Bu itiraz ve tenkitlerin Kadrocular'da doğurduğu muhtemel bir kapatılma en­dişesiyle derginin 24. sayısının Kadro im­zalı başyazısında bütün musibetlerin sı­nıf kavgasından doğduğu, millet birliğini tehdit eden bu tehlikeden ülkenin korun­masının Mustafa Kemal'den beklendiği ifade edildi (Aralık 1933). Bu gelişmeler arasında Cumhuriyet Halk Fırkası, devlet­çilik fikrini ve inkılâpların ideolojisini an­cak partiye bağlı bir yayın organının ele almasının uygun olacağını belirterek Kad­ro hareketine karşı çıktı ve bu görüş doğ­rultusunda Ülkü dergisini yayımlamaya başladı (ilk sayı 1 Şubat 1933).

Kadro hareketi, Atatürk'ün Serbest Cumhuriyet Fırkası denemesinden son­ra basında fikir hareketlerinin değişik bir görünümünü gün ışığına çıkarma düşün­cesinden kaynaklanıyordu. Ancak teori­den ileriye gidemeyen ve temel dayanak­tan yoksun olan bu görüşler dar bir çevre dışında kabul görmedi. Atatürk'ün deste­ğiyle başlayan bu hareket, yine Atatürk'ün müdahalesiyle ve Yakup Kadri'nin Tiran büyükelçiliğine tayin edilmesiyle sona er­di; dergi, 1935 yılı Ocak ayında çıkardığı 35-36. sayısıyla yayın hayatına son verdi. İlk sayılardan itibaren bir dizi kitap çıkar­mayı da programlamış olan dergi sadece Şevket Süreyya'nın İnkılâp ve Kadro adlı eserini yayımlayabilmiştir.

Neşredildiği dönemde isminden en çok söz edilen dergilerden biri olan Kadro'nun belli başlı yazarları şunlardır: Şevket Süreyya, A. Şefik, Burhan Âsaf, İsmail Hüsrev, Vedat Nedim, M. Şevki (Yazman). Ahmet Hamdi, Neşet Halil (Atay). Vâlâ Nu­rettin (Vâ-Nû). Falih Rıfkı (Atay). Yakup Kadri. İbrahim Necmi (Dilmen) ve Behçet Kemal (Çağlar). Kadro hareketi değişik üniversitelerde bilimsel araştırmalara da konu olmuş, hakkında tezler hazırlanmış­tır. Dergi koleksiyonu daha sonra tıpkı­basım usulüyle tekrar yayımlanmıştır (I-III, Ankara 1978-1980).

BİBLİYOGRAFYA:

Şevket Süreyya Aydemir. Tek Adam Mustafa Kemal, İstanbul 1969, III, 462-468; Hilmi Ziya Ülken, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, İs­tanbul 1979, s. 376-377, 405-406; Yakup Kad­ri Karaosmanoğlu. Politikada 45 Yıl (haz. Atilla Özkırımlı). İstanbul 1984, s. 107-126; Merdan Yanardağ, Türk Siyasal Yaşamında Kadro Ha­reketi, İstanbul 1988; İbrahim Cılga, "İsmail Hüsrev Tökin", Türk Toplumbilimcileri (haz. Emre Kongar). İstanbul 1988, II, 152-160, 192-200; Naci Bostancı, Kadrocular ve Sosyo-Eko­nomik Görüşleri, Ankara 1990; Temuçin Faik Ertan. Kadrocular ve Kadro Hareketi: Görüş­ler, Yorumlar, Değerlendirmeler, Ankara 1994; a.mlf.. "Kadro Hareketine Genel Bir Bakış", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IX/27, An­kara 1993, s. 549-558; Ömür Sezgin. "Kadro Hareketi", Kadro (tıpkıbasım). I, Ankara 1978, s. 11-20; Korkmaz Alemdar. "Basında Kadro Dergisi ve Kadro Hareketi ile İlgili Bazı Görüş­ler", a.e., s. 21-42; İlhan Tekeli - Selim İlkin. "Türkiye'de Bir Aydın Hareketi: Kadro", toplum ve Bilim, sy. 24, İstanbul 1984, s. 35-65; Mohammad Sadiq, "The Kadro Movement in Turkey", International Studles (lournal of the School of International Studies |awaharlal Nehru University), sy. 23-24 (1986). s. 319-338; Hak­kı Uyar. "Resmî İdeoloji ya da Alternatif Res­mî İdeoloji Oluşturmaya Yönelik İki Dergi: Ülkü ve Kadro Mecmualarının İçerik Anali­zi", Toplum ve Bilim, sy. 74, İstanbul 1997, s. 181-192; Rekin Ertem. "Kadro", TDEA, V, 85-86; "Kadro", ABr., XII, 377-378.

İSMAİL PARLATIR, DİA, CİLT, 24

 

SON EKLENENLER

Üye Girişi