RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847-1914)
- Şiir, roman, öykü, tiyatro ve eleştiri türlerinde eserler vermiştir.
- Devrinde “üstat” olarak tanınmıştır.
- “Sanat, sanat içindir.” anlayışını benimsemiştir
- “Her güzel şey şiirin konusu olabilir.” diyerek şiirin konusunu genişletmiştir.
- Şiirlerinde ağır bir dil kullanmıştır. Şiirlerindeki başlıca temalar aşk ve tabiattır.
- Oğlu Nejat’ın ölümünden çok etkilenen şairin duygusal şiirleri vardır. Şiirlerinde romantizmin etkisi altındadır.
- Şiirlerinde Divan ve Halk şiirinin, Fransız edebiyatının etkisi görülür.
- Göz için kafiye anlayışına karşılık kulak için kafiye görüşünü ilk kez ortaya atarak bu konuda büyük bir tartışma başlatmıştır. Özellikle “Göz için kafiye” anlayışında olan Muallim Naci ile sert tartışmalara girmiştir.
- Dönemin genç kuşaklarına edebiyat öğretmesiyle tanınmıştır.
- Ekrem’e göre şiirin tek amacı güzelliktir. Bu da tabiat ve insanda saklıdır. Ona göre şiir tabii ve düzgün olmalıdır.
- Edebiyatımızda ilk realist roman olan “Araba Sevdası” adlı eseri o yazmıştır. Bu romanda yanlış Batılılaşma anlayışını mizah öğeleriyle gözler önüne serer. Roman, Batılılaşmayı yanlış anlayan kendi kültürüne yabancılaşmış bir genç olan Bihruz Bey’in yaşadıklarını anlatır.
- “Nağme-i Seher, Yadigâr-ı Şebab, Pejmürde, Zemzeme, Nijad Ekrem” şiir kitaplarıdır.
- Edebiyatla ilgili görüşlerini “Takdir-i Elhan, Talim-i Edebiyat ve Zemzeme” adlı eserlerinde dile getirmiştir.
- Takdir-i Elhan eleştiri türünde bir eserdir. Talim-i Edebiyat, edebiyatla ilgili bilgiler içerir.
- “Muhsin Bey” ve “Şemsa” hikâye türündeki eserleridir.
- Recaizade Mahmut Ekrem'in tiyatro eserleri de vardır. Onun ilk eseri Afife Anjelik'tir. Komedi türünde bir oyunu olan Çok Bilen Çok Yanılır oldukça başarılı bir eserdir. Vuslat adlı oyununda Namık Kemal'in Zavallı Çocuk adlı eserinin etkisi çok açıktır. Yazar Chateaubriand'ın Atala adlı romanını Türkçeye çevirerek oyun haline getirmiştir.
- Servet-i Fünun dergisinin başına Tevfik Fikret’i getirerek Edebiyat-ı Cedide akımını hazırlamıştır.
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN(1852-1937)
- “Şair-i Azam” (en büyük şair) olarak bilinir.
- Tanzimat şiirine biçim ve içerik yönünden yenilikler getiren asıl şair Abdülhak Hamit Tarhan’dır.
- Divan edebiyatını bitiren isim olmuştur. Kurallarla pek ilgisi olmayan şair, Batı şiirinde görüp beğendiği Türk şiirinde olmayan her özelliği hiç çekinmeden alıp uygulamaya koymuştur.
- Şiirde ölçü, kafiye ve dile önem vermemiştir. Bazı şiirlerinde yalın bir dil, bazılarında ise ağır bir dil kullanmıştır.
- Romantizmin etkisinde olan şairin şiirlerinde coşkun bir lirizm vardır.
- Şiirlerinde tabiat, ölüm, aşk, insanlık, yokluk, hiçlik, yurt sevgisi gibi konuları işlemiştir.
- Abdülhak Hamit, tam bir tezatlar şairidir. Görünende görünmeyeni arar, fiziki âlemle değil metafizik âlemle ilgilenir. Şiirimize metafizik ürpertiyi getiren sanatçı olarak tanınmıştır.
- “Sanat, sanat içindir” anlayışını benimsemiştir. Tiyatrolarının dili ağır ve sanatlıdır.
- Tiyatrolarını oynanması için değil okunması için yazdığından sahne tekniğine önem vermez.
- Tiyatrolarında çoğunlukla tarihi konuları ele alır. Türk, Arap, Yunan, Asur ve Osmanlı tarihinden aldığı konuları anlattığı tiyatrolarının bazılarını nazım, bazılarını nesir, bazılarını da nazım-nesir karışık olarak kaleme almıştır.
- Romantik dramın etkisiyle yazdığı oyunlarında Shakspeare’den gelme bir etki söz konusudur. Konusu 19. yüzyıl İngiltere’sinde geçen Finten adlı oyununda Macbeth'in tesiri çok açıktır. Bu oyun onun en başarılı tiyatrosudur. Neşteren ve Eşber adlı oyunlarında ise klasik yazar Corneille'in etkisi vardır.
- Şiir şeklinde yazdığı tiyatrolarının bir kısmında aruzu bir kısmında ise hece ölçüsünü kullanmıştır.
- Edebiyatımızdaki ilk pastoral şiir “Sahra”yı ve kafiyesiz ilk şiir “Validem”i o yazmıştır.
- Çok sevdiği karısının ölümü üzerine ünlü şiiri “Makber”i yazmıştır.
- “Belde” adlı şiirinde Paris izlenimlerini; “Ölü”, “Halce”, “Makber”, “Bunlar O’dur” adlı şiirlerinde ölüm temasını; “Garam”da hüzünlü bir aşk hikâyesini; “İlham-ı Vatan ve Yadigâr-ı Harp”te yurt sevgisini; “Validem”de annesini anlatmıştır. Bunların dışında “Tayflar Geçidi, Ruhlar, Arziler, Baladan Bir Ses, Kahpe Yahut Bir Sefilenin Hasbihali” adlı şiirleri de vardır.
- “Macera-yı Aşk” yazarın ilk tiyatro eseridir. Bu eserinde ve “Sabr u Sebat, İçli Kız” adlı oyunlarında yerli konuları işlemiştir. “Duhter-i Hindu” adlı oyununda uzak bir ülkede geçen bir olayı anlatmıştır.
- Bunların dışında “Tezer, İlhan, Turhan, Hakan, Sardanapal, Eşber, Neşteren, Tarık yahut Endülüs’ün Fethi, Liberte, Finten (bu oyununda Shakespeare’in Machbet’inden etkilenmiş)” adlı oyunları da vardır.
SAMİ PAŞAZADE SEZAİ (1860-1936)
- Edebiyatımıza küçük hikâyenin ilk örneklerini kazandıran şairdir.
- Esaret ve insan ticareti üzerine yazılmış eserlerin en ünlüsü olan “Sergüzeşt” adlı romanıyla tanınır. Romanda kölelik teması işlenir. Dilber adlı bir cariye kızın bir konağa satıldıktan sonra konağın sahibi paşanın oğluyla arasındaki aşk macerası anlatılır. Yazar romanda esir ticaretinin sosyal hayattaki yerini realist bir biçimde anlatır.
- Roman ve hikâyelerinde küçük, önemsiz olayları ilgi çekici bir üslupla anlatır.
- Şiirlerinde romantizmin, roman ve hikâyelerinde realizmin tesiri görülür.
- “Küçük Şeyler”, Batılı anlamda ilk hikâye örneklerindendir.
- “İclal” anı türünde; “Rumuz-ul Edep”, anı, gezi ve söyleşi türündeki eserleridir.
- “Küçük Şeyler”i Alphonse Daudet’in etkisiyle yazmıştır. Yazarın bir de “Şîr” adlı tiyatrosu vardır.
NABİZADE NAZIM (1862-1893)
- Realizm ve Natüralizmin öncülerindendir. Hikâye ve romanları ile tanınır.
- Eserlerinde gerçek yaşamı konu alır. Kuvvetli bir gözleme sahiptir. Kişilerin konuşmalarında ve çevre tasvirlerinde Natüralist bir özen gösterir.
- “Karabibik” adlı eseri realizmin başarılı bir örneğidir. Kırsal kesim gerçeğine ilk kez değinen bu eser ilk köy romanı kabul edilir. Romandan çok uzun hikâye özelliklerine sahiptir. Yazar bu eserinde Antalya’nın kaş ilçesinin Beymelik köyünde babasından kalma tarlanın dört dönümünü komşusuna satan Karabibik’in, kalan sekiz dönümünü de Yosturoğlu’na kaptırmamak için ortaya koyduğu çabayı anlatır.
- “Zehra” adlı romanında kıskançlık teması üzerinde durmuştur. Romandaki psikolojik çözümlemeler oldukça başarılıdır. Bu bakımdan bu eser ilk psikolojik roman denemesi kabul edilir.
- “Heves Ettim” şiir kitabı; “Yadigârlarım”, “Zavallı Kız”, “Seyyie-i Tesamuh” hikâye türündedir
MUALLİM NACİ (1850-1893)
- Asıl adı Ömer’dir. Eski edebiyat geleneğine bağlıdır.
- Eski şiirin temsilcisi olarak ün yapmasına rağmen Batılı şiir tarzında başarılı örnekler vermiştir.
- Edebiyattaki eski-yeni kavgasında eski edebiyat taraftarlarının lideri olarak kabul edilmiştir. Eski şiiri çok iyi bilen biridir.
- Yeni edebiyatın öncülerinden olan Recaizade Mahmut Ekrem ile uzun süren tartışmalara girmiştir. Recaizade’nin “Kulak için kafiye” anlayışına karşı “Göz için kafiye” anlayışını savunur.
- Şiirlerinde sade bir Türkçeyi başarıyla kullanmıştır.
- Aruz ölçüsünü ustalıkla kullanmıştır.
- Şiirlerini “Ateşpare”, “Şerare”, “Füruzan” adlı kitaplarda toplamıştır.
- Edebiyatımızda köyden söz eden ilk şiir “Köylü Kızlarının Şarkısı” onundur.
- “Ömer’in Çocukluğu” anı türündeki eseridir. Recaizade’nin Zemzeme ve Takdir-i Elhan’daki eleştirilerine “Demdeme” de cevap vermiştir. “Lügat-ı Naci” adlı bir sözlüğü ve “Istılahat-ı Edebiye” (edebi bilgiler) adlı bir eseri vardır.
İLGİLİ İÇERİK
SERVET-İ FÜNÛN İLE TANZİMAT ROMANININ KARŞILAŞTIRILMASI
TANZİMAT EDEBİYATI ÖSS/ÖYS/LYS SORULARI
TANZİMAT EDEBİYATI ÖĞRETİCİ METİN ÖRNEKLERİ
TANZİMAT I.DÖNEM ve II.DÖNEMİN DİL ANLAYIŞLARI
TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1896)
