Tanzimat Edebiyatı I. Dönemi ve II. Dönemi Sanat, Dil Anlayışları Yönünden Karşılaştırılması
I. DÖNEM
Sanat anlayışları
Dönemin sanatçıları, eserleri ile toplumu eğitmeyi düşünmüş, Batı kültürünü halka yaymada bir elçi rolü üstlenmiş, bu nedenle de "Toplum için sanat" anlayışını benimsemiştir.
Dil anlayışları
I. Dönem sanatçıları, sanatı toplum hizmetinde kullandıkları için klasik edebiyatın ağır ve süslü dilini eleştirmiş; dilin sadeleştirilmesi gerektiğini her fırsatta dile getirmişlerdir. Bunu da bir ölçüde başarmışlar, ancak tüm eserlerde sade bir dil kullanmaları da söz konusu olmamıştır. Tiyatroda ve bazı romanlarda dil daha sade kullanılmıştır. "Sadeleşme" daha çok dönemin makalelerine konu olmuştur
II. DÖNEM
Sanat anlayışları
İkinci dönem sanatçıları, sanatsal ve estetik değerlerin önemli olduğunu düşünerek "Sanat için sanat" anlayışıyla hareket etmiş, eserleriyle edebî bir zevk yaratmak istemişlerdir.
Dil anlayışları
II. Dönem sanatçıları, edebiyatta faydacılık anlayışını taşımaz. Yarattıkları eserlerin sanat değer taşımasını önemserler, zaten "Sanat için sanat" anlayışındadırlar. Bu nedenle de I. Dönemde başlatılan dilde sadeleşme çalışmalarını ileriye taşımazlar. Sanatçıların eserleri dil yönünden değerlendirildiğinde I. Dönem sanatçılarından daha ağır bir dil kullandıkları görülür.