TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATINDA ÖYKÜ

TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATINDA ÖYKÜ

İlk dönemlerde öykü ve roman birbirinden ayrı değildir. Hikâye kelimesi romanı da içine alıyordu
Modern öykücülüğe geçişte muhayelat-ı Aziz Efendi, Musameretname, Kıssadan hisse gibi anlatılar bir dönüm noktası sayılabilir.
Özellikle Giritli Aziz Efendi'nin muhayelat-ı Aziz Efendi klasik öykü çizgisi içinde değişmenin İLK örneğidir
Farklı alfabelerle Türkçe basılan ve bu geçişe örnek sayılabilecek diğer eserler:
Akabı hikâyesi-Varta Paşa
Hayat-ı dil- Hasan Tevfik Efendi
Temaşa-i dünya ve cefakâr-ü cefakeş-Evengelinos
Bu ilk anlatılar ve batıdan yapılan çevirilerden sonra Türkler de öykü yazmaya başlar.
İLK öyküler AHMET MİTHAT EFENDİ tarafından yazılır.
ilk öyküleri KISSADAN HİSSE adlı kitabında topladığı Ezop ve Fenelon'dan alınmış fıkralardan oluşur. Geleneğe bağlı bir yapıdadır.
Daha sonra 25 kitap içinde, bir kısmı uyarlama bir kısmı telif olmak üzere otuz parçadan oluşan LETAİF- İ RİVAYAT serisinin ilk cildini yayımlar.
EMİN NİHAT BEY in, MÜSAMERETNAME(gece sohbetleri) adlı 7 uzun öyküden oluşan eseri eski ile yenin iç içe olduğu bir geçiş dönemi ürünüdür. Bu dönemim diğer bir eseri anonim olan ''Âşıkla maşuk dürbünü ve her milletin güzeli ''adlı eserdir.

MODERN TÜRK ÖYKÜCÜLÜĞÜNÜN ÖNCÜLERİ

AHMET MİTHAT EFENDİ ve LETAİF-İ RİVAYAT

Öykülerinde araya girip okuyucuyla diyalog kurması ve açıklama yapması (meddah anlayışı)
Çerçeve öykü içinde bağımsız öyküler.
AHMET MİTHAT estetik ve sanat kaygısı yerine öğretici ve yararlı olmayı tercih etmiş
Öyküyü bilgi aktarma aracı olarak görür.
Ona göre insanlara önce kitap okuma zevki aşılanmalı.
Dünyadaki gelişmeler, yabancı ülke ve şehirler, fen ve teknoloji buluşları İLK olarak onun eserlerinde yer bulur

LETAİF- İ RİVAYAT SERİSİ'NDE

Halk öykücülüğünün iki önemli kolu olan ÂŞIK TARZI ve MEDDAH TARZI anlatım geleneğinden vazgeçmez.
HACE-İ EVVEL unvanıyla halka yakın durur.
Göze değil kulağa hitap eder(sohbet eder gibi)
Yerli hayatı konu edinir. Yerli hayattan yana tavır sergiler
sosyal fayda amacı güder.
Ana konuların yanında başka konularda işler

EVLİLİK KONULU ÖYKÜLER

AŞK KONULU ÖYKÜLER

Yenileşme dönemi öykülerinin ortak özelliği:

NEBİZADE NAZIM ve SAMİPAŞAZADE SEZAİ (öyküde ileri adım)

SAMİPAŞAZADE SEZAİ

TÜRK öykücülüğünün gelişiminde en önemli adım ve gelişme onlarla başlar.
AHMET MİTHAT’IN aksine öyküleri sanat endişesi taşır ve bireysel konular ele alınır. Ama asıl öykü servet-i fünün'cuların kaleminde gelişir.(Halit ziya Uşaklıgil öncülüğünde modern hikâyeye vücut veren ilk kişi Samipaşazade Sezai'dir. Anlattığı kişinin dış görünüş ve iç dünyasının çözümlemesini yapar.
AHMET MİTHAT'ın kurgulanmış kişilerinin yanında onun anlattığı kişiler hayatın içinde karşılığı olan canlı bireylerdir
NAMIK KEMAL'e dah yakın sanatlı bir üslup sergiler.
gündelik hayatın sıradanlığı vardır.
öyküleri KÜÇÜK ŞEYLER ile anı ve makalelerinin yer aldığı RUMUZU'L EDEP’te toplanmıştır
S.P.SEZAİ’nin ''küçük şeyler'' adlı kitabında yer alan öyküleri modern anlamda kısa öykülerin başlangıcı kabul edilir...
Avrupai tarz küçük hikâyenin İLK örneği kabul edilir
eserleri romantizm ve reelizmin izlerini taşır.
gözleme dayalı bir anlatım vardır.
olaylarda ve kişilerde olağanüstülük yoktur.
daha çok realist eserler verirken romantizme açıktır
KÜÇÜK ŞEYLER düz yazıda EDEBİYAT-I CEDİDE yazarlarının kılavuzu olur
PANDOMİMA VE DÜĞÜN adlı eserinde romantizmle birlikte realist anlayıştan gelen etkiler görülür.
KEDİLER eseri sıradan insanın öyküsüdür ve realist bir etki görülür.

NEBİZADE NAZIM

üçüncü kuşağı oluşturan ARA NESİL mensuplarının kaleme aldığı türler arasında öykü de vardır
bu kuşağın öncülerinden olan NEBİZADE NAZIM Hakikiyyun (realizm- natüralizm) savunanlar arasındadır
batılıların NUVELLE dediği 8 uzun öykü yazar.
Romantizm 'den sonra Realist - Natüralist anlayışa geçer.
öne çıkan öyküleri
KARABİBİK: köy hayatı
SEYYİE -İ TESAMÜH: basın hayatına eleştiri

DİĞER ESERLERİ